Efedra veya Ephedra, Ephedraceae familyasına ait, kurak bölgelerde yetişen bir cins çalıya verilen addır. Dünyada yaklaşık 40 tür efedra türü bulunmaktadır. Ephedra türleri, 30 cm'den 2 metreye kadar boylanabilen, yapraksız veya küçük yapraklı bitkilerdir. Efedra bitkileri, efedrin ve psödoefedrin gibi alkaloidler içerir. Bu alkaloidler, uyarıcı ve bronkodilatör etkileri nedeniyle geleneksel tıpta çeşitli amaçlar için kullanılmaktadır.[1]
Efedranın tarihçesi
Efedra, binlerce yıldır geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Ephedranın ilk kullanımı, Çin tıbbında MÖ 2737 yılına kadar uzanmaktadır. Ephedra, astım, bronşit, soğuk algınlığı, grip, alerjiler ve obezite gibi çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmıştır. 1. yüzyılda, efedranın Avrupa ve Amerika'da da geleneksel tıpta kullanımı yaygınlaşmıştır. Ephedra, 20. yüzyılın başlarında, özellikle astım tedavisinde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.[2]
1980'lerde, efedranın kilo vermeye yardımcı olabileceği iddiaları, efedra içeren ürünlerin popülaritesinin artmasına neden olmuştur. Ancak, efedranın ciddi yan etkilerine dair endişeler, 1990'larda efedra içeren ürünlerin satışının düzenlenmesine yol açmıştır.[3]
Efedranın kullanım alanları
Efedra, geleneksel tıpta aşağıdakiler için kullanılmaktadır:
Astıma ve bronşit: Ephedranın efedrin ve psödoefedrin içeriği, bronşları genişleterek solunumu kolaylaştırır.
Soğuk algınlığı ve grip: Ephedranın anti-inflamatuar ve bağışıklık sistemini güçlendirici özellikleri, soğuk algınlığı ve grip semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Alerjiler: Ephedranın antihistamin özellikleri, alerji semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Obezite: Ephedranın metabolizmayı hızlandırıcı etkisi, kilo vermeye yardımcı olabilir.[4]
Efedranın yan etkileri
E. ochreata
section
E. pedunculata
E. rupestris
E. nevadensis
E. californica
E. antisyphilitica (Clapweed)
E. frustillata
E. torreyana
E. aspera
E. trifurca
Asarca
section
E. breana
E. boelckei
E. milleri
E. chilensis
E. triandra
E. tweedieana
E. andina
E. sinica
E. regeliana
E. rituensis
E. monosperma
E. lomatolepis
E. sarcocarpa
E. major
E. strobilacea
E. somalensis
subsection
E. pachyclada
Pachycladae
subsection
E. foeminea
E. campylopoda
E. fragilis
E. foliata
E. ciliata
E. alata
E. aphylla
E. altissima
Scandentes
subsection
E. minuta
E. gerardiana
E. viridis
Minutae
subsection
E. likiangensis
E. americana
E. equisetina
E. rhytidosperma
Americanae
subsection
E. intermedia
E. przewalskii
E. distachya
E. procera
Ephedra
Ephedra
Efedra, bazı yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler şunlardır:
Efedra, hamile kadınlar, emziren kadınlar, çocuklar ve kalp hastalığı, yüksek tansiyon, diyabet veya diğer kronik hastalığı olan kişiler tarafından kullanılmamalıdır.[5]
Efedranın yasal durumu
Efedra, Amerika Birleşik Devletleri'nde Dietary Supplement Health and Education Act (DSHEA) kapsamında bir besin takviyesi olarak düzenlenmektedir. Ancak, efedra içeren ürünler bazı eyaletlerde yasaklanmıştır.
Türkiye'de efedra içeren ürünler, Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri ve Besin Takviyeleri Yönetmeliği kapsamında bir besin takviyesi olarak düzenlenmektedir. Efedra içeren ürünler, Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış ve eczanelerden temin edilebilir.[6]
Efedra hakkında araştırmalar
Efedranın güvenliği ve etkinliği konusunda yapılan araştırmalar, sınırlıdır. Bazı araştırmalar, efedranın astım ve bronşit tedavisinde etkili olabileceğini göstermiştir. Ancak, diğer araştırmalar, efedranın kalp çarpıntısı, yüksek tansiyon ve diğer ciddi yan etkilere neden olabileceğini göstermiştir.
Efedranın kilo vermeye yardımcı olup olmadığı konusunda yapılan araştırmalar da sınırlıdır. Bazı araştırmalar, efedranın kısa vadede kilo vermeye yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ancak, uzun vadede efedranın kilo vermeye yardımcı olup olmadığı konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.[7]
Efedranın kullanımı
Efedra içeren ürünler, doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Ephedra içeren ürünler kullanırken, aşağıdakilere dikkat edilmelidir:
Günde 100 mg'dan fazla efedrin veya psödoefedrin alınmamalıdır.
Efedra içeren ürünler, kalp hastalığı, yüksek tansiyon, diyabet veya diğer kronik hastalığı olan kişiler tarafından kullanılmamalıdır.
Hamile kadınlar, emziren kadınlar ve çocuklar tarafından kullanılmamalıdır.
Uykudan önce kullanılmamalıdır.
Tüm ilaçlarla birlikte kullanılmadan önce bir doktora danışılmalıdır.[8]
^"Appendix 1—figure 1. Phylogenetic positions of orders represented by species pairs sampled in the angiosperm phylogeny". dx.doi.org. 17 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.
^Hsiao, Chuhsing Kate (1 Haziran 2023). "Principles of biostatistics (3rd ed) Marcello Pagano, Kimberlee Gauvreau, Heather Mattie (2022). Boca Raton, FL: CRC Press". Biometrics. 79 (2): 1589-1590. doi:10.1111/biom.13876. ISSN 0006-341X.
^Barrow, Sasha; Foster, Steven; Tyler, Varro E.; Robbers, James E. (1999). "Tyler's Honest Herbal. A Sensible Guide to the Use of Herbs and Related Remedies". Kew Bulletin. 54 (4): 1012. doi:10.2307/4111189. ISSN 0075-5974.
^Adetunji, Tomi Lois; Acho, Marvellous Amarachi; Samuel, Victory Oghenetega; Ohoro, Chinemerem Ruth; Ramulondi, Mmbulaheni. "Erythrina velutina Willd.: A review of its traditional uses, phytochemistry, pharmacology, and toxicology". Journal of Ethnopharmacology. 319: 117273. doi:10.1016/j.jep.2023.117273. ISSN 0378-8741. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.
^"Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri ve Besin Takviyeleri Yönetmeliği". 28858. Resmi Gazete,. 23 Aralık 2013. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.
^Fugh-Berman, Adriane (15 Şubat 1995). "Tamoxifen and Breast Cancer". JAMA: The Journal of the American Medical Association. 273 (7): 596. doi:10.1001/jama.1995.03520310096038. ISSN 0098-7484.
^"Ephedra". NCCIH (İngilizce). 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.
