Zoniranje

Zoniranje je metoda urbanističkog planiranja u kojoj opština ili drugi nivo vlasti deli zemljište na područja koja se nazivaju zonama, unutar kojih je određeno korišćenje zemljišta dozvoljeno ili zabranjeno.^[1] Zone se mogu definisati za namensku upotrebu (npr. stambene, industrijske) ili mogu kombinovati nekoliko kompatibilnih upotreba.

Pravila planiranja mogu se različito definisati za svaku zonu, određujući da li se može dati planska dozvola za izgradnju određenog objekta. Zoniranje može odrediti razne direktne i uslovne namene zemljišta. Ono može ukazivati na veličinu i dimenzije parcela na koje zemljište može biti podeljeno, ili na oblik i razmere zgrada. Ove smernice su uspostavljene radi regulisanja gradskog rasta i razvoja.^[2][3]

Zoniranje je najčešći regulatorni metod urbanog planiranja koji koriste lokalne ouprave u razvijenim zemljama.^[4][5][6] Izuzeci uključuju Ujedinjeno Kraljevstvo i grad Hjuston.^[7] Zakoni o zoniranju koji ograničavaju izgradnju novih stanova (kao što je jednoporodično zoniranje) povezani su sa smanjenom dostupnošću i glavni su faktor u stambenoj segregaciji u Sjedinjenim Državama prema prihodima i rasi.^[8][9][10]

Opseg

Primarna svrha zoniranja je razdvajanje upotreba za koje se smatra da su nekompatibilne. U praksi se zoniranje takođe koristi da bi se sprečilo da novi razvoj ometa postojeće namene i/ili da bi se sačuvao „karakter” zajednice.

Zoniranje može obuhvatati regulisanje vrsta aktivnosti koje će biti prihvatljive na određenim parcelama (kao što su otvoreni prostor, stambene, poljoprivredne, komercijalne ili industrijske), gustine pri kojima se te aktivnosti mogu obavljati (od kuća male gustine kao što su samostalni porodični domovi, do velike gustine kao što su stanovi u visokim zgradama), visina zgrada, količina prostora koji strukture mogu da zauzimaju, lokacije zgrade na parceli (udaljenosti), proporcije tipova prostora na parceli, kao što su veličina uređenog prostora, nepropusnih površina, saobraćajnih traka i da li je parkiranje omogućeno ili ne.

Poreklo i istorija zoniranja

Poreklo zonskih okruga može se pratiti još od antike.^[11] Drevni grad ograđen zidinama bio je prethodnik za klasifikaciju i regulisanje zemljišta, na osnovu upotrebe. Izvan gradskih zidina bile su nepoželjne funkcije, koje su se obično zasnivale na buci i mirisu; tu su živeli i najsiromašniji ljudi. Prostor između zidova je mesto gde su se dešavale nehigijenske i opasne aktivnosti kao što su kasapljenje, odlaganje otpada i pečenje cigle. Unutar zidina su se nalazila građanska i verska mesta, gde je živela većina ljudi.^[12]

Pored razlikovanja između urbanog i neurbanog zemljišta, većina drevnih gradova dalje je klasifikovala tipove zemljišta i namene unutar svojih zidina. Ovo se praktikovalo u mnogim regionima sveta – na primer, u Kini za vreme dinastije Džou (1046 – 256 pne), u Indiji tokom vedske ere (1500 – 500 pne), i u vojnim logorima koji su se širili po celom Rimskom carstvu (31 pne – 476). Pošto su stambeni okruzi činili većinu gradova, rani oblici distrikta su obično bili duž etničkih i profesionalnih podela; generalno, klasa ili status su smanjivani od centra grada ka spolja. Jedan pravni oblik sprovođenja ovoga bio je kastinski sistem.^[12]

Dok je prostor bio urezan za važne javne institucije, bogomolje, maloprodajne sektore, pijace i trgove, postoji jedna velika razlika između gradova antike i današnjice. Tokom antike, sve do početka industrijske revolucije (1760–1840), većina posla se odvijala u kući. Stoga su stambena naselja funkcionisala i kao mesta rada, proizvodnje i trgovine. Definicija doma bila je vezana za definiciju ekonomije, što je izazvalo mnogo veće mešanje namena unutar stambenih četvrti gradova.^[13]

Tokom prosvetiteljske i industrijske revolucije, kulturne i društveno-ekonomske promene dovele su do brzog povećanja primene i pronalaženja urbanističkih propisa.^[12] Promene su bile podstaknute novom naučnom racionalnošću, pojavom masovne produkcije i složene proizvodnje, i potonjim početkom urbanizacije. Industrija koja je napustila dom i preoblikovala je moderne gradove.

Prenaseljenost, zagađenje i urbana sirotinja povezana sa fabrikama bili su glavni problemi koji su naveli gradske zvaničnike i planere da razmotre potrebu za funkcionalnim razdvajanjem korišćenja. Francuska, Nemačka i Britanija su mesta gde je izmišljeno pseudozoniranje kako bi se sprečilo da se zagađujuće industrije grade u stambenim područjima. Rane upotrebe modernog zoniranja viđene su u Nemačkoj krajem 19. veka.^[14]

Tipovi

Zoniranje po obrascu

Zoniranje po obrascu je tehnika zoniranja u kojoj opština obezbeđuje licencirane unapred odobrene projekte zgrada, obično uz ubrzani proces izdavanja dozvola.^[15][16][17] Ovaj vid zoniranja se koristi da bi se smanjile prepreke stambenom razvoju, stvorile povoljnije stambene jedinice, smanjilo opterećenje osoblja koje pregleda dozvole i stvorio kvalitetan stambeni dizajn unutar određenog naselja ili jurisdikcije.^[15][18] Zoniranja po obrascu se takođe može koristiti za promovisanje određenih tipova zgrada kao što su nedostajuće središnje stanovanje i pristupačne male komercijalne nekretnine.^[19][20][21] U nekim slučajevima, opština kupuje modele dizajna i sama gradi imovinu, dok u drugim slučajevima opština nudi obrasce za privatni razvoj.^{[22][23][24][25][26]}

Reference

Literatura

Spoljašnje veze