Petar Lubarda

Petar Lubarda
Petar Lubarda
Rođenje	(1907-07-27)27. 7. 1907. Ljubotinj
Smrt	13. 2. 1974. (dob: 66) Beograd

Petar Lubarda (Ljubotinj, 27. 7. 1907. — Beograd, 13. 2. 1974), jedan od najvećih jugoslovenskih slikara 20. veka. Bio je član SANU i JAZU.

Biografija

Osnovnu školu je pohađao u Ljubotinju, Cetinju i Herceg Novom, a gimnaziju u Herceg Novom, Šibeniku, Sinju i Nikšiću gde počinje da slika. Studije slikarstva započeo u Beogradu 1925. Umetničkoj školi, a nastavlja kratko u Parizu 1926. na Académie des Beaux Arts. U Crnu Goru se vraća 1932. i iste godine dolazi u Beograd. U Parizu drugi put boravi od 1938. do 1940.

Prvu samostalnu izložbu imao je 1925. u Nikšiću a potom 1927. i 1929. u Parizu i Rimu. Od 1927. godine učestvovao je na mnogobrojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu.

Bio je član Društva srpskih umetnika „Lada“ od 1938, Grupe „Samostalni“ od 1951, kao i ULUS-a, ULUCG-a i SULUJ-a.

Ratne godine od 1941. do 1944. provodi u zarobljeništvu u logorima u Nemačkoj i Italiji. Njegovog oca, kraljevskog oficira, streljali su Titovi partizani, što je godinama negativno uticalo na njegovu umetničku karijeru, jer se smatrao ideološki nepouzdanim.

Od 1945. radi kao profesor na Likovnoj akademiji u Beogradu. Godine 1946. odlazi na Cetinje gde učestvuje u fomiranju prvih stručnih likovnih institucija u Crnoj Gori: otvara se Umjetnička škola na Cetinju u koji je bio predavač i direktor. Škola se 1947 — 1948. premešta u Herceg Novi. U Beograd se vraća 1950. godine gde ostaje do kraja života.

Dopisni član SANU postaje 1959, a redovni 1961. Jedna od najomiljenijih tenma njegovog slikarstva je Kosovski boju koju je uradio na raznim formatima u više desetina verzija.

Slikarsku zaostavštinu poklanja Beogradu 1973. godine. U toku je renoviranje zgrade u kojoj se nalazi legat Petra Lubarde.

Godine 1997. ustanovljeno je najveće priznanje „Petar Lubarda“ koje se dodeljuje za likovnu umetnost u Crnoj Gori.

Slikarstvo

Slikarski put Petra Lubarde započinje tamo gde je rođen - u crnogroskom kršu i brdima koji su mu se trajno urezali u stvaralačku memoriju. Praktično, u svemu što je slikao, kao plastička matrica može se identifikovati taj prvi vizuelni pejsaž koji ga je od rođenja okruživao. Kao da se u svakom od kasnijih zamenitih ciklusa vraćao linijama, oblicima i koloritu krajolika koji je poneo i nosio ma kuda da se kretao Crnom Gorom, Srbijom, Evropom i svetom. Počeo je da slika na svojevrsni realistički način koji je već poprimio svetlo-tamne valerske odnose svetla koji su tragali za naglašenim govorom slikarske materije. Dramatika slikarskog prizora podignuta je na prelazu tridesetih u četrdesete godine, a simbolično je vidljiva u Zaklanom jagnjetu (1940).

Za ovu sliku su mnogi kritičari istakli da po surovosti prizora nagoveštava kataklizmu Drugog svetskog rata. Posle rata, Lubarda se upustio u dotad nepoznatu avanturu u srpskom i jugoslovenskom slikarstvu otvarajući potpuno slobodne puteve kreativnosti, najpre u maninirizmu kolorističkog ekspresionizma, u kome je formu redukovao do granice prepoznatljivosti, a odmah zatim je svoje slikarstvo uveo u asocijativnu i apstraktnu fazu koja je definitivno obeležila ne samo njegov opus već i celokupno naše slikarstvo druge polovine dvadesetog veka. Od istorijskog je značaja bila njegova izložba održana 1951. godine u Galeriji ULUS-a u Beogradu koja je pokazala ceo plastički program obnove našeg slikasrstva posle epohe socijalističkog realizma i otkrila taj tanani pelaz iz ekspresivnog realizma u asocijativnu apstrakciju. Neka od najpoznatijih dela iz tog perioda su: Bitka na Vučjem dolu (1950), Guslar (1952), Konji (1953), Kosovski boj (1953).

Samostalne izložbe (izbor)

• 1925 Gimnazija, Nikšić
• 1929 Casa dell' Arte Moderna Bragaglio, Roma
• 1933 Francuski klub (Ratnički dom), Beograd
• 1934 Umetnički paviljon, Beograd
• 1951 Umetnička galerija ULUS, Beograd
• 1952 Galerie Yougoslavie, Paris
• 1954 Galerie Michel Warren, Paris
• 1955 Leicester Galleries, London
• 1958 Umjetnički paviljon, Titograd
• 1959 Mala galerija, Ljubljana
• 1961 Likovna galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1962 Galleria Penelope, Roma, Galerija Doma JNA, Beograd
• 1963 Rabotnički univerzitet, slike poklonjene Skoplju posle zemljotresa, Skoplje
• 1964 Galerija Doma JNA, Beograd
• 1967 Muzej savremene umetnosti, retrospektiva, Beograd, Muzej na sovremenata umetnost, Skoplje, Galerija „Josip-Bepo Benković“, Herceg Novi
• 1968 Umjetnički paviljon, Titograd, Umjetnički muzej SR Crne Gore, Cetinje, Narodni muzej, Kragujevac, Likovna galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1969 Galerija SANU, Beograd, Izložbena galerija slika „Petra Lubarde“, Kragujevac, Dom kulture „Olga Petrov“, Opovo
• 1970 Gradski muzej, Sombor, Likovna galerija Doma kulture, Vrbas
• 1971 Likovna galerija Kultrurnog centra, Beograd

Posthumne

• 1974 Narodni muzej, spomen-izložba, Beograd, Izložben salon na Domom na JNA, komemorativna izložba, Skoplje, Atelje Petra Lubarde, momerijalna izložba, Beograd
• 1978 Collegium artisticum, retrospektiva, Sarajevo, Moderna galerija, Budva, Moderna galerija, retrospektiva, Ljubljana
• 1984 Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1985 Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito“, Titograd, Moderna galerija, Budva
• 1986 Galerija „Forum“, Nikšić
• 1989 Galerija „Josip-Bepo Benković“, Herceg Novi
• 1994 Biljarda, Cetinje
• 1998 Muzej na sovremenata umetnost, Skoplje
• 2000 Galerija „Nikola I“, Nikšić, Izložbeni prostor Zavičajnog muzeja - „Dvorac kralja Nikole“, Bar
• 2004 Galeria Lorber, Shenkar College of Engineering and Desine, Ramat-Gan, (Israel)
• 2007 Galerija RTS, Beograd
• 2007 Prodajna galerija „Beograd“, Beograd

Bibliografija

Monografije

• 1964 Lazar Trifunović, Petar Lubarda, III kolo edicije Slikari i vajari, Prosveta, Beograd
• 2002 Grupa autora, Petar Lubarda, i CD-ROM, Radionica duše, Beograd
• 2004 Olga Perović, Petar Lubarda (1907-1974), Galerija „Tiodorović“, Podgorica

Enciklopedije

• 1959 Enciklopedija leksikografskog zavoda, knj. 4, s. 651, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb
• 1964 Enciklopedija leksikografskog zavoda, knj. 3, s. 343-344, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb
• 1978 Mala enciklopedija Prosvete: Opšta enciklopedija, knj. 2, s. 429, Prosveta, Beograd
• 1984 Likovna enciklopedija Jugoslavije, knj. 2, s. 209, Jugoslavenski leksikografski zavod „Miroslav Krleža“, Zagreb
• 2001 Leksikon crnogorskih umjetnika 1946-2001, s. 132-136, ULUCG, Podgorica

Knjige i druge publikacije (izbor)

• 1953 Milan Kašanin, Savremeni beogradski umetnici, s. 31-32, Prosveta, Beograd
• 1955 Miodrag B. Protić, Savremenici I, Nolit, Beograd
• 1956 Oto Bihalji Merin, Lubarda - Kosovski boj, Jugoslavija, Beograd
• 1965 Aleksa Čelebonović, Savremeno slikarstvo u Jugoslaviji, s. 39-40, Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd
• 1970 Miodrag B. Protić, Srpsko slikarsvo HH veka, Nolit, Beograd
• 1973 Lazar Trifunović, Srpsko slikarstvo 1900-1950, Nolit, Beograd
• 1982 Miodrag B. Protić, Slikarstvo HH veka, Jugoslavija, Beograd, Spektar, Zagreb, Prva književna komuna, Mostar
• 1982 Lazar Trifunović, Od impresionizma do enformela, s. 55-69, Nolit, Beograd
• 1993 Ješa Denegri, Pedesete: teme srpske umetnosti, Svetovi, Novi Sad
• 2001 Aleksa Brajović, Slika i misao Petra Lubarde, Zvonik, Beograd

Predgovori kataloga samostalnih izložbi (izbor)

• 1951 Predrag Milosavljević, Miodrag B. Protić, Umetnička galerija ULUS, Beograd
• 1952 Žan Kasu, Jugoslovenska galerija, Pariz
• 1961 Miodrag B. Protić, Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1967 Miodrag B. Protić, Muzej savremene umetnosti, Beograd
• 1969 Stanislav Živković, Galerija SANU, Beograd
• 1971 Sreto Bošnjak, Likovna galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1978 Olga Perović, Collegium artisticum, Sarajevo
• 1984 Ješa Denegri, Dragoslav Đorđević, Marija Pušić, Muzej savremene umetnosti, retrospektiva, Beograd
• 1986 Jasna Tijardović, Galerija „Forum“, Nikšić

Nagrade i priznanja

• 1937 Grand Prix na svetskoj izložbi, Pariz
• 1939 I nagrada na Međunarodnoj izložbi, Hag
• 1948 I savezna nagrada FNRJ, Beograd
• 1948 I republička nagrada NR Crne Gore, Cetinje
• 1949 I republička nagrada NR Crne Gore, Cetinje
• 1953 Internacionalna otkupna nagrada, Bijenale, Sao Paolo
• 1955 Nagrada Bijenala, Tokio
• 1955 Oktobarska nagrada grada Beograda, Beograd
• 1956 Nacionalna nagrada Gugenhajm, Njujork
• 1964 Sedmojulska nagrada RS Srbije, Beograd
• 1965 Orden bratstva i jedinstva, Beograd
• 1965 Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem, Beograd
• 1966 Nagrada AVNOJ, Beograd
• 1967 I nagrada cetinjskog Likovnog salona „13. novembar“, Cetinje
• 1969 Spomen-plaketa grada Beograd, Beograd
• 1970 Umetnička povelja „Rabindranat Tagora“, Kalkuta
• 1973 Herderova međunarodna nagrada, Beč
• Počasni građanin Slovenj Gradca i Kragujevca

Izvori

• Dokumentacija Muzeja savremene umetnosti, Beograd
• Arhiv SANU, Beograd
• Petar Lubarda, monografija, Galerija Tiodorović, 2004, Podgorica

Vidi još

• Toma Rosandić,
• Ljuba Ivanović,
• Milo Milunović,
• Sreten Stojanović,
• Zora Petrović,
• Ivan Tabaković,
• Marko Čelebonović,
• Nedeljko Gvozdenović,
• Ljubica Sokić,
• Đorđe Andrejević Kun,
• Stojan Ćelić,
• Mladen Srbinović,
• Radomir Reljić i
• Nikola Janković

Vanjske veze

• Biografija na sajtu SANU
• Petar Lubarda - radovi, izložbe, pregledi iz svetskih umetničkih izvora Arhivirano 2003-07-05 na Wayback Machine-u
• Lubarda o sebi
• Petar Lubarda u The Art History Journal
• Vek Petra Lubarde, Petar Petrović, Večernje novosti, feljton, 7 nastavaka, 1 - 7. jul 2007.
• Petar Lubarda o sebi
• Petar Lubarda
• Vjera Dorner, sestra Petra Lubarde, Intervju, Magazin Čiode - http://www.ciode.ca/^{[mrtav link]}
• Vera Lubarda umrla kao beskućnik^{[mrtav link]}
• Gledali kako propada Lubardina zaostavština^{[mrtav link]}
• Sanacija legata Petra Lubarde („Politika“, 11. jul 2011)
• http://www.njegos.org/past/lubarda.htm

Petar Lubarda na Wikimedijinoj ostavi