Ziemia Marii Byrd

Ziemia Marii Byrd
Marie Byrd Land
{{{alt grafiki}}}
Perry Range na Ziemi Marii Byrd
Terytorium

 Antarktyka

Wysokość

800–2000

Wydarzenia historyczne

Odkrycia i badania Antarktyki

Rodzaj obiektu

część Antarktydy Zachodniej

Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ziemia Marii Byrd”
Ziemia80°00′S 120°00′W/-80,000000 -120,000000
Multimedia w Wikimedia Commons

Ziemia Marii Byrd[1] (ang. Marie Byrd Land)[1] – obszar w Antarktydzie Zachodniej, rozciągający się na wschód od Lodowca Szelfowego Rossa i Morza Rossa i na południe od Oceanu Południowego aż do linii między czołem Lodowca Szelfowego Rossa a Wybrzeżem Eightsa na Ziemi Ellswortha. Największy obszar wulkanizmu podlodowcowego na Antarktydzie. W jego środkowej części znajduje się kryptodepresja Bentley Subglacial Trench (2555 m p.p.m.).

Nazwa

Nazwa obszaru upamiętnia żonę amerykańskiego badacza Antarktydy Richarda Byrda (1888–1957)[2], który badał jego północno-zachodnią część w 1929 roku[3].

Geografia

Ziemia Marii Byrd leży w Antarktydzie Zachodniej, rozciągając się na wschód od Lodowca Szelfowego Rossa i Morza Rossa i na południe od Oceanu Południowego aż do linii między czołem Lodowca Szelfowego Rossa a Wybrzeżem Eightsa na Ziemi Ellswortha[3].

Pokryty w całości lądolodem. Lądolód Antarktydy Zachodniej wznosi się na 800–2000 m n.p.m.[4] W jego części południowej leżą Góry Horlicka, a w północnej Saunders Mountain i pasma Executive Committee Range[5] i Flood Range[4]. Na północy znajduje się także kilka szczytów górskich sięgających ponad 3300 m n.p.m.[4]

Wulkany w paśmie Executive Committee Range
Mount Sidley

Ziemia Marii Byrd jest największym obszarem wulkanizmu podlodowcowego na Antarktydzie[6]. Leży tu 18 dużych i 30 mniejszych wulkanów, przeważnie pokrytych śniegiem i lądolodem[7]. Więcej wulkanów może znajdować się ukrytych pod lodem[7]. Najwyższym szczytem wulkanicznym jest Mount Sidley wznoszący się na wysokość 4181 m n.p.m.[7][a] Badania lodu radarem wykazały, że ok. 2300 lat temu doszło tu do najprawdopodobniej największej erupcji na terenie Antarktydy na przestrzeni ostatnich 100 tys. lat – wybuch miał rozerwać pokrywę lodową i wyrzucić chmurę popiołu, który osiadł na obszarze 20 tys. km²[8]. Przyjmuje się, że istnieje pięć aktywnych ośrodków wulkanicznych[6]:

  • Mount Takahe (3400 m n.p.m.[9])
  • Góra Berlina (3500 m n.p.m.) na zachodnim krańcu Flood Range[10]
  • Mount Waesche (3290 m n.p.m.[11])
  • być może Mount Kauffman (2365 m n.p.m.[12])
  • być może Mount Sidley

Wybrzeże Ziemi Marii Byrd jest w większości permanentnie skute lodem, a przez co niedostępne od strony morza[2]. Leżą tu m.in. wybrzeża: Wybrzeże Siple’a, Shirase Coast, Saunders Coast, Wybrzeże Rupperta i Wybrzeże Hobbsa[5]. Do Wybrzeża Hobbsa przylega Lodowiec Szelfowy Getza[5].

W części środkowej znajduje się Bentley Subglacial Trench[2] – najniżej położony punkt pod pokrywą lodową (kryptodepresja) – 2555 m p.p.m.[13] Obecność kryptodepresji przyczynia się do niestabilności lądolodu Antarktydy Zachodniej, który przy wystarczająco silnym ocieplaniu klimatu mógłby się szybko rozpaść[2].

W warstwach argilitowych niedaleko Mount Hartkopf znaleziono skamieniałości roślinne z okresu dewonu, m.in. Haplostigma irregularis i Drepanophycus schopfii[14].

Historia

Ziemia Marii Byrd to jedyny obszar bez roszczeń terytorialnych

Obszar odkryty i opisany w 1929 roku przez amerykańskiego polarnika Richarda Evelyna Byrda, nazwany na cześć jego żony Marii[3]. Przebadany i zmapowany w 1935 roku przez Paula A. Siple’a (1908–1968) podczas drugiej wyprawy antarktycznej Byrda[4]. Kolejne badania przeprowadzono podczas amerykańskich ekspedycji w latach 1939–1941 i 1946–1947[15].

W 1957 roku założono amerykańską stację badawczą Byrd[15]. Na Ziemi Marii Byrd znajduje się także sezonowa rosyjska stacja Russkaja, która w latach 1980–1990 była stacją całoroczną[16].

Polityka

W odróżnieniu od większości pozostałych obszarów Antarktydy, do Ziemi Marii Byrd nie rości sobie praw żadne państwo[4].

Uwagi

  1. ↑ United States Gazetteer podaje, że wysokość Mount Sidley to 4285 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer – Mount Sidley ↓.

Przypisy

  1. ↑ a b KSNG 2006 ↓, s. 21.
  2. ↑ a b c d Riffenburgh 2007 ↓, s. 49.
  3. ↑ a b c SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer ↓.
  4. ↑ a b c d e Encyclopædia Britannica ↓.
  5. ↑ a b c Encyklopedia PWN ↓.
  6. ↑ a b Smellie i Edwards 2016 ↓, s. 22.
  7. ↑ a b c Liggett i inni 2015 ↓, s. 20.
  8. ↑ Liggett i inni 2015 ↓, s. 21.
  9. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer – Mount Takahe ↓.
  10. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer – Mount Berlin ↓.
  11. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer – Mount Waesche ↓.
  12. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer – Mount Kauffman ↓.
  13. ↑ KSNG 2006 ↓, s. 30.
  14. ↑ Stilwell i Long 2011 ↓, s. 80.
  15. ↑ a b Mills 2003 ↓, s. 406.
  16. ↑ Арктический и антарктический научно- исследовательский институт ↓.

Bibliografia

  • Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-04-19]. 
  • Арктический и антарктический научно- исследовательский институт: История. [w:] www.aari.ru/ [on-line]. [dostęp 2022-04-19]. (ros.).
  • Liggett, Daniela, Storey, Bryan, Cook, Yvonne, Meduna, Veronika: Exploring the Last Continent: An Introduction to Antarctica. Springer, 2015. ISBN 978-3-319-18947-5. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
  • Marie Byrd Land (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Marii Byrd, Ziemia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-04-19] .
  • Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
  • Mount Berlin (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Mount Kauffman (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Mount Sidley (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Mount Takahe (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Mount Waesche (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis Group, 2007. ISBN 0-415-97024-5. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
  • Smellie, John L., Edwards, Benjamin R.: Glaciovolcanism on Earth and Mars. Cambridge University Press, 2016. ISBN 978-1-107-03739-7. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
  • Stilwell, Jeffrey, Long, John: Frozen in Time: Prehistoric Life in Antarctica. Csiro Publishing, 2011. ISBN 978-0-643-09635-6. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
  • Marie Byrd Land, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-04-19]  (ang.).
Kontrola autorytatywna (region geograficzny):
  • VIAF: 235487373
  • LCCN: sh2017000251
  • GND: 4074562-4
  • J9U: 987007403836505171
  • Britannica: place/Marie-Byrd-Land
  • БРЭ: 2241877
  • SNL: Marie_Byrd_Land
  • Catalana: 0040319