Tony Curtis

Tony Curtis

Tony Curtis w 1958 r.
Imię i nazwisko	Bernard Schwartz
Data i miejsce urodzenia	3 czerwca 1925 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	29 września 2010 Las Vegas
Zawód	aktor
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Tony Curtis, właśc. Bernard Schwartz (ur. 3 czerwca 1925 w Nowym Jorku, zm. 29 września 2010 w Las Vegas) – amerykański aktor, którego kariera trwała sześć dekad, a szczyt popularności osiągnął w latach 50. i wczesnych 60. Zagrał w ponad 100 filmach, w rolach obejmujących szeroki zakres gatunków. W późniejszych latach Curtis wystąpił w wielu serialach telewizyjnych.

Nominowany do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę więźnia Johna „Jokera” Jacksona w antyrasistowskim dramacie Stanleya Kramera Ucieczka w kajdanach (1958)^[1] z Sidneyem Poitierem. Ojciec aktorek – Kelly Curtis i Jamie Lee Curtis.

8 lutego 1960 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6817 Hollywood Boulevard^[2][3].

Życiorys

Urodził się na nowojorskim Manhattanie^[4] jako Bernard Schwartz^[5]. Był pierwszym z trzech synów Helen (z domu Klein) i Emanuela „Manuela” Schwartza^[6]. Jego rodzice byli żydowskimi emigrantami. Jego ojciec pochodził z Ópályi (obecnie w Mátészalka) we wschodnich Węgrzech, a matka z Michalovce na obecnej Słowacji^[7]. Dorastał na Bronxie^[8]. Do szóstego roku życia mówił tylko po węgiersku^[7], opóźniając naukę w szkole. Jego ojciec był krawcem, a rodzina mieszkała na tyłach sklepu. U jego matki zdiagnozowano później schizofrenię. Jego najmłodszy brat Robert został umieszczony w zakładzie z tą samą chorobą psychiczną.

Kiedy Curtis miał osiem lat, wraz z bratem Juliusem został umieszczony na miesiąc w sierocińcu, ponieważ ich rodziców nie było stać na ich wyżywienie. Cztery lata później Julius został potrącony i zabity przez ciężarówkę. Curtis dołączył do gangu z sąsiedztwa, którego głównymi przestępstwami były wagary ze szkoły i drobne kradzieże w lokalnym sklepie z bilonami. Kiedy Curtis miał 11 lat, sąsiad uratował go przed tym, co jego zdaniem doprowadziłoby do życia przestępczego, wysyłając go na obóz harcerski, gdzie mógł wyładować swoją energię i ustatkować się. Uczęszczał do Seward Park High School^[9]. W wieku 16 lat miał swoją pierwszą małą rolę aktorską w szkolnym przedstawieniu teatralnym. Podczas II wojny światowej zaciągnął się do United States Navy po ataku na Pearl Harbor^[9]. W 1947 studiował teatr w New York’s Dramatic Workshop^[9] i występował na scenie w spektaklach – Wieczór Trzech Króli i Złoty chłopiec, zanim w 1949 wyjechał do Hollywood, gdzie przyjął nazwisko Tony Curtis i podpisał siedmioletni kontrakt Universal Studios^[10].

Na ekranie debiutował w roli żigolaka, który tańczy rumbę z Yvonne De Carlo w dramacie kryminalnym W pułapce miłości (Criss Cross, 1949) u boku Burta Lancastera. Szybko zyskał popularność jako odtwórca ról przystojnych, nierzadko mających kłopoty z prawem, młodzieńców. Wkrótce Universal dał mu główną rolę jako Julna, który wyrasta na złodzieja w filmie przygodowym Rudolpha Maté Książę, który był złodziejem (The Prince Who Was a Thief, 1951). W biograficznym dramacie Houdini (1953) z Janet Leigh zagrał Harry’ego Houdiniego. Najlepszym okresem w jego karierze był koniec lat 50. Rola (obok Sidneya Poitiera) w antyrasistowskim dramacie Ucieczka w kajdanach (1958) przyniosła mu jedyną nominację do Oscara, w następnym roku zagrał w jednej z najgłośniejszych komedii w dziejach kina – Pół żartem, pół serio (1959) Billy’ego Wildera^[11].

W latach 60. pojawił się m.in. w komediach Do widzenia, Charlie (1964), Wielki wyścig (1965) i Ci wspaniali młodzieńcy w swych szalejących gruchotach (1969). Na początku lat 70. zagrał w brytyjskim serialu Partnerzy (1971-1972), w którym partnerował Rogerowi Moore’owi. W późniejszych latach coraz rzadziej pojawiał się na ekranie, częściej występując właśnie w produkcjach telewizyjnych. Miał w dorobku ponad 100 ról filmowych i telewizyjnych.

Córka Jamie Lee Curtis jest aktorką z bogatym dorobkiem. Miał też syna Nicholasa, który 2 lipca 1994 roku zmarł po przedawkowaniu heroiny. Był sześciokrotnie żonaty:

• 1 voto: Janet Leigh (4 czerwca 1951 – czerwiec 1962) (rozwód) – dwoje dzieci, aktorki Jamie Lee Curtis i Kelly Curtis
• 2 voto: Christine Kaufmann (8 lutego 1963 – 1967) (rozwód) – dwoje dzieci: Alexandra Theodora Dido Curtis (ur. 19 czerwca 1964) i Allegra Curtis (ur. 12 czerwca 1966)
• 3 voto: Leslie Allen (od 20 kwietnia 1968 do 1982) (rozwód) – 2 dzieci
• 4 voto: Andrea Savio (1984-1992) (rozwód)
• 5 voto: Lisa Deutsch (od 28 lutego 1993 do 1994) (rozwód)
• 6 voto: Jill Vandenberg Curtis (ur. 27 lutego 1971) (od 6 listopada 1998 do 2010)

Zmarł na zawał serca w swoim domu w Las Vegas^[12].

Filmografia

• Winchester ’73 (1950) jako Doan
• Houdini (1953) jako Harry Houdini
• Trapez (1956) jako Tino Orsini
• Słodki smak sukcesu (1957) jako Sidney Falco
• Wojenna miłość (1958) jako kpr. Britt Harris
• Wikingowie (1958) jako Eric
• Ucieczka w kajdanach (1958) jako John „Joker” Jackson
• Operacja „Halka” (1959) jako Nicholas Holden
• Wymarzony urlop (1959) jako Paul Hodges
• Pół żartem, pół serio (1959) jako Joe
• Spartakus (1960) jako Antoniusz
• Taras Bulba (1962) jako Andrei Bulba
• Kapitan Newman (1963) jako kpr. Jackson Leibowitz
• Kiedy Paryż wrze (1964) jako Maurice / Philippe, drugi policjant
• Do widzenia, Charlie (1964) jako George Wellington Tracy
• Wielki wyścig (1965) jako Leslie Gallant
• Boeing, Boeing (1965) jako Bernard Lawrence
• Nie z moją żoną! (1966) jako Tom Ferris
• Nie daj się usidlić (1967) jako Carlo Cofield
• Dusiciel z Bostonu (1968) jako Albert DeSalvo
• Ci wspaniali młodzieńcy w swych szalejących gruchotach (1969) jako Chester Schofield
• Najemnicy (1970) jako Adam Dyer
• A gdyby wszczęli wojnę i nikt się nie stawił? (1970) jako Shannon Gambroni
• Partnerzy (1971-72; serial TV) jako Danny Wilde
• Hrabia Monte Christo (1975) jako Fernand Mondego
• Ostatni z wielkich (1976) jako Rodriquez
• Manitou (1978) jako Harry Erskine
• Pęknięte lustro (1980) jako Martin N. Fenn
• Słodki zakład (1980) jako Blackie
• Z przymrużeniem oka (1985) jako senator
• Tarzan na Manhattanie (1989) jako Archimedes Porter
• Święta w Connecticut (1992) jako Alexander Yardley
• Nagi w Nowym Jorku (1993) jako Carl Fisher
• Mumia żyje (1993) jako Aziru / dr Mohassid
• Nieśmiertelni (1995) jako Dominic
• Człowiek – Gad (1997) jako Jack Steele
• Łowcy nagród II (1997) jako Wald

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tony Curtis w bazie IMDb (ang.)
• Tony Curtis w bazie Filmweb
• Tony Curtis w bazie Notable Names Database (ang.)
• Tony Curtis w bazie Discogs.com (ang.)