Tadeusz Reger

Tadeusz Reger

Fotografia portretowa z 1928
Data i miejsce urodzenia	12 kwietnia 1872 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	15 października 1938 Bystra Śląska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Reger (ur. 2 kwietnia 1872 w Nowym Jorku^[1], zm. 15 października 1938 w Bystrej Śląskiej) – polski działacz socjalistyczny na Śląsku Cieszyńskim, poseł do austriackiej Rady Państwa i na sejm II RP (1919–1935), prezes Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.

Życiorys

Był synem Karola (architekta) i Emmy z domu Koch. Po przyjeździe z USA zamieszkał w Przemyślu. W 1889 ukończył Gimnazjum Św. Anny w Krakowie. Po trzech latach praktyki aptekarskiej poświęcił się studiom farmaceutycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim, których nie ukończył.

Już w czasie nauki zaangażował się w działalność socjalistyczną, był kilkakrotnie więziony przez władze austriackie. Udzielał się w piśmie Naprzód, organie prasowym Polskiej Partii Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Do 1895 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego gazety, stanowisko po nim objął Emil Haecker^[2]. W 1895 Reger zamieszkał w Porębie w Zagłębiu Karwińskim, gdzie zajął się wspieraniem polskiego ruchu socjalistycznego na terenie Śląska Cieszyńskiego. W 1897 założył tam czasopismo „Równość”, by po jego zbankrutowaniu w 1903 redagować „Robotnika Śląskiego”.

Początkowo blisko współpracował z czeską socjaldemokracją – w 1897 przyczynił się do wyboru czeskiego socjalisty Petra Cingra na posła do parlamentu w Wiedniu. W 1901 utworzył socjalistyczny Związek Górników Moraw, Galicji i Śląska (otwarty dla wszystkich narodowości), którego został sekretarzem. Na początku XX wieku rozgorzał jednak czesko-polski konflikt narodowościowy i drogi miejscowych socjalistów rozeszły się.

W 1906 jego żoną została wdowa po bracie Witoldzie (1876–1904), działaczu socjalistycznym, Michalina z domu Olearczyk^[3].

W 1906 organizował śląski oddział PPSD. Z ramienia tej partii w maju 1907 został wybrany posłem Rady Państwa w Wiedniu kadencji XI (1907-1911). Miał reprezentować okręg Frysztat–Bogumin, jednak zrzekł się mandatu na rzecz Ignacego Daszyńskiego z Krakowa, który 16 grudnia 1907 wygrał wybory uzupełniające^[4]. Ponownie wybrany w 1911. W Radzie Państwa zajmował się sprawami socjalnymi górników i robotników śląskich. Opowiadał się przeciwko tzw. koncepcjom autonomizacyjnym czeskich socjalistów, dopatrując się w nich ukrytej chęci czechizacji polskich robotników i chłopów w Cieszyńskiem.

W 1907 współzakładał cieszyńską „Siłę”, która stała się bazą członkowską dla powstałego w 1910 również z inicjatywy Regera Związku Strzeleckiego Śląska Cieszyńskiego. Od 1913 był radnym miejskim w Cieszynie.

W czasie I wojny światowej wspierał rozwiązanie sprawy polskiej w oparciu o Austro-Węgry, w 1914 roku był członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego^[5]. Od grudnia 1915 do czerwca 1917 służył w Legionach Piłsudskiego.

Na wiosnę 1917 wypowiedział się na forum austriackiej Rady Państwa za przyłączeniem Śląska Cieszyńskiego do Polski. Jesienią 1918 wybrano go do zarządu Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z ramienia której prowadził negocjacje ze stroną czeską na temat podziału tego obszaru. Był jednym z sygnatariuszy umowy z 5 listopada 1918.

Na początku 1919 wybrany delegatem do Sejmu Ustawodawczego, stał się członkiem klubu PPSD, a po zjednoczeniu polskiego ruchu socjalistycznego na wiosnę tego roku został członkiem partii i klubu poselskiego PPS. Posłem z Cieszyńskiego wybierano go również w latach 1922, 1928 i 1930.

Utrzymywał kontakty z polskim ruchem narodowym i socjalistycznym (PSPR) na Śląsku Zaolziańskim, nastawiony był krytycznie do idei aneksji czeskiego Śląska przez Polskę w 1938.

Działał społecznie: przyczynił się do budowy gmachu Kasy Chorych w Cieszynie i sanatorium górniczego w Bystrej Śląskiej.

Zmarł podczas kuracji w Bystrej, załamany przedwczesną śmiercią syna Witolda zabitego przez wojsko czeskie w trakcie przejmowania przez Polaków Zaolzia. 18 października 1938 został pochowany w Cieszynie na Cmentarzu Centralnym przy ul. Katowickiej^[6][7].

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi (9 września 1924)^[8]

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano ulice w Cieszynie, Warszawie i Łodzi oraz w dzielnicy Wapienica miasta Bielsko-Biała, a ulicę imienia jego brata Witolda nazwano w Przemyślu (1991).

Przypisy

Bibliografia

• Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 2, Cieszyn 1995, s. 197.
• Garlicki A., Landau Z., Roszkowski W., Stawecki P., Tomaszewski J. (red. red.) „Encyklopedia historii II Rzeczypospolitej”, Warszawa 1999, ISBN 83-214-1101-0.
• Miękina L., Prekursorzy, Cieszyn 1988, s. 116.
• Biografický slovník Slezska a severní Moravy. Sešit 4, Ostrava 1993.
• Witold Wacław Reger. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-08-22].
• Teki Regera dostępne online. ox.pl. [dostęp 2016-02-29].

Linki zewnętrzne

• Szkaradnik Lidia: Zarys działalności Tadeusza Regera w Wydziale Gminnym oraz Radzie Gminnej Cieszyna w okresie międzywojennym. „Pamiętnik Cieszyński” 1999, T. 13, s. 41–46.
• Kubiński Karol: Losy zbiorów bibliotecznych Tadeusza Regera, „Pamiętnik Cieszyński” 1995, T. 10, s. 96–99.
• Publikacje T. Regera w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl.
• Tadeusz Reger, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-28].