Powiat oszmiański
 | Ten artykuł dotyczy powiat guberni Imperium Rosyjskiego i II Rzeczypospolitej. Zobacz też: powiat oszmiański (I Rzeczpospolita). |
| powiat | |||||
| Państwo |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | wileńskie | ||||
| Siedziba | Oszmiana | ||||
| Powierzchnia | 2362,4 km² | ||||
| Populacja (1931) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 44,3 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa | |||||
Powiat oszmiański – powiat guberni wileńskiej następnie pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich, w okręgu wileńskim, od 9 września 1920 r. pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych. 9 października 1920 r. północna część przyłączona do Litwy Środkowej. 12 grudnia 1920 r. pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych z południowej części (gminy: Traby, Wiszniów, Bakszty, Naliboki, Wołożyn, Derewna, Juraciszki, Zabrzezie, Połoczany, Ługomowicze, Iwje, Lipniszki, Sobotniki i Siedliszcze) utworzono powiat wołożyński[1]. Następnie od 13 kwietnia 1922 na obszarze Ziemi Wileńskiej, a od 20 stycznia 1926 w województwie wileńskim II Rzeczypospolitej. Jego siedzibą było miasto Oszmiana. W skład powiatu wchodziło 10 gmin, 2 miasta i 5 miasteczek. Wcześniej powiat guberni wileńskiej. Częściowo pokrywa się z dzisiejszym rejonem oszmiańskim na Białorusi.
Demografia
Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium powiatu wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała jedynie tereny wiejskie, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy[2].
W grudniu 1919 roku powiat oszmiański okręgu wileńskiego ZCZW zamieszkiwało 189 389 osób. Na jego terytorium znajdowało się 4435 miejscowości, z których 6 miało powyżej 1 tys. mieszkańców. Największą z nich była Oszmiana z 3442 mieszkańcami[3].
Według spisu powszechnego z 1931 roku, powiat zamieszkiwało 104 612 osób, z których zadeklarowało jako język ojczysty: polski – 84 951 (81%), białoruski – 10 149 (10%), jidysz – 5444 (5%), litewski – 1562 (1%), hebrajski – 1277 (1%), rosyjski – 917 (1%). Katolicyzm wyznawało 81 369 osób (78%), prawosławie – 15 096 (14%), judaizm – 1056 (1%)[4].
Oświata
W powiecie oszmiańskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 12 szkół powszechnych i 1 kurs. Ogółem uczyło się w nich 827 dzieci i pracowało 17 nauczycieli[5].
Podział administracyjny
Gminy
- Oszmiana (miejska)
- Smorgonie (miejska)
- Dziewieniszki (wiejska)
- Graużyszki (wiejska)
- Holszany (wiejska)
- Krewo (wiejska)
- Kucewicze (wiejska)
- Polany (wiejska, siedziba Oszmiana)
- Smorgonie (wiejska)
- Soły (wiejska)
- Bienica[6]
Miasta
Miasteczka
Zobacz też
- podział administracyjny II RP
- województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)
Przypisy
- ↑ Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 5, poz. 40
- ↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
- ↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- ↑ Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9 XII 1931 r.: mieszkania i gospodarstwa domowe, ludność, stosunki zawodowe: województwo wileńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1936. [dostęp 2008-08-17].
- ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
- ↑ 1 stycznia 1926 została wyłączona z powiatu oszmiańskiego i przyłączona do powiatu mołodeczańskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
Bibliografia
- Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.
Linki zewnętrzne
- Strona Rejonu Oszmiańskiego. oshmiany.grodno.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)].
- Portal o Ziemi Oszmiańskiej
- Mapa Powiatu w monografii powiatu autorstwa Czesława Jankowskiego
- Powiat oszmiański (Gubernia wileńska). Mapa administracyjna. (pol.)
- Powiat oszmiański. Materjały do dziejów ziemi i ludzi: cz. 1, cz. 2, cz. 3, cz. 4 w bibliotece Polona
- p
- d
- e
Powiat oszmiański (do 1939)
- Siedziba powiatu – Oszmiana
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1919–39) | |
| Gminy wiejskie (1919–39) |
|
- p
- d
- e
Ziemia Wileńska (II Rzeczpospolita)
- miasto wojewódzkie – Wilno
| Powiat miejski | |
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
- p
- d
- e
Województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)
- miasto wojewódzkie – Wilno
| Powiat miejski | |
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
- p
- d
- e
Gmina Bienica (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Bienica
- p
- d
- e
Gmina Oszmiana (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Oszmiana
| Miasteczko | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Folwarki |
|
| Osada |
|
- p
- d
- e
Gmina Dziewieniszki (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Dziewieniszki
- p
- d
- e
Gmina Graużyszki (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Graużyszki
- p
- d
- e
Gmina Holszany (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Holszany
