Powiat bielski (województwo śląskie)

Ten artykuł dotyczy powiatu z siedzibą w Bielsku-Białej. Zobacz też: powiat bielski z siedzibą w Bielsku Podlaskim.
Powiat bielski
powiat
Ilustracja
Budynek starostwa przy ul. Piastowskiej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

TERC

2402

Siedziba

Bielsko-Biała

Starosta

Andrzej Płonka

Powierzchnia

458,64 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności


165 960[1]

• gęstość

361,9 os./km²

Urbanizacja

27,8%

Tablice rejestracyjne

SBI

Adres urzędu:
ul. Piastowska 40
43-300 Bielsko-Biała
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu bielskiego (województwo śląskie)
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

7

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Powiat bielski – powiat w Polsce (województwo śląskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Bielsko-Biała.

Położony jest w południowo-wschodniej części województwa śląskiego. Powierzchnia powiatu wynosi 458,64 km², zamieszkuje go 159 241 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 347 mieszkańców na 1 km² (2012).

W skład powiatu wchodzą:

  • gminy miejskie: Szczyrk
  • gminy miejsko-wiejskie: Czechowice-Dziedzice, Wilamowice
  • gminy wiejskie: Bestwina, Buczkowice, Jasienica, Jaworze, Kozy, Porąbka, Wilkowice
  • miasta: Czechowice-Dziedzice, Szczyrk, Wilamowice

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 165 960 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 166 215 osób[3].

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2012):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 159 241 100 81 648 51,27 77 593 48,73
Miasto 44 314 27,83 23 005 14,45 21 309 13,38
Wieś 114 927 72,17 58 643 36,83 56 284 35,35
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu bielskiego w 2014 roku[4].

Ludność w latach

  • 1999 – 144 922
  • 2000 – 145 772
  • 2001 – 146 603
  • 2002 – 147 453
  • 2003 – 148 249
  • 2004 – 149 361
  • 2005 – 150 281
  • 2006 – 151 505
  • 2007 – 152 695
  • 2008 – 153 987
  • 2009 – 155 571
  • 2010 – 157 119
  • 2011 – 158 209
  • 2012 – 159 241

Gminy według liczby ludności

Gmina Liczba ludności[potrzebny przypis]
Czechowice-Dziedzice 44554
Jasienica 22602
Wilamowice 16474
Porąbka 15359
Wilkowice 13092
Kozy 12429
Bestwina 11067
Buczkowice 11021
Jaworze 6883
Szczyrk 5760

Rada Powiatu

Komitet wyborczy 2002–2006[5] 2006–2010[6] 2010–2014[7] 2014–2018[8] 2018–2023[9]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 7 (SLD-UP) - 2 - -
Wspólnota 1 - - - -
Rodzina-Prawo-Wspólnota 13 10 10 9 -
Obywatelskie Forum 6 - - - -
Prawo i Sprawiedliwość - 8 5 6 9
Przyjazny Samorząd - 2 - - -
Obywatelskie Forum Samorządowe - 7 - - -
Polskie Stronnictwo Ludowe - - 4 6 4
Platforma Obywatelska - - 6 4 -
Nowa Inicjatywa - - - 2 5
Bezpartyjni – Rodzina Prawo Wspólnota - - - - 11

Historia powiatu bielskiego

Powiat bielski w dzisiejszej formie powstał w 1951 roku z dwóch połączonych powiatów – bielskiego i bialskiego.

Powiat bielski do roku 1951

 Zobacz też: Bezirk Bielitz.

Powiat bielski powstał w roku 1850 jako jedna z siedmiu podstawowych jednostek administracyjnych Śląska Austriackiego. Składał się z trzech powiatów (obwodów) sądowych – bielskiego, którego podstawą było zniesione właśnie księstwo bielskie[10] (17 gmin), skoczowskiego[11] (35 gmin) i strumieńskiego[12] (15 gmin), które w latach 1855–1868 stanowiły samodzielne powiaty polityczne. W 1870 roku wyłączono z terenu powiatu jego siedzibę – Bielsko, które stało się miastem wydzielonym.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i podziale Śląska Cieszyńskiego (rok 1920) powiat bielski znalazł się w granicach Rzeczypospolitej (województwo śląskie). W 1921 roku wyłączono z powiatu obwód sądowy skoczowski (z wyjątkiem gmin: Bielowicko, Grodziec, Łazy, Roztropice, Świętoszówka, Wieszczęta) i przyłączono do powiatu cieszyńskiego, podobnie jak trzy lata później gminy Ochaby i Pruchna. W 1938 roku do powiatu miejskiego Bielsko włączono gminę Aleksandrowice.

W czasie aneksji Górnego Śląska przez III Rzeszę we wrześniu 1939 roku obszar powiatu (Landkreis Bielitz) włączono w skład III Rzeszy (prowincja górnośląska), powiększając go jednocześnie o część powiatu bialskiego, leżącą na lewym brzegu Soły, a po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa (październik 1939) o część prawobrzeżną i około połowę wadowickiego, na zachód od Skawy.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren powiatu bielskiego w zimie 1945 roku i ustanowieniu tymczasowej administracji, powrócił on do przedwojennych granic i wszedł w skład województwa katowickiego. 1 stycznia 1946 roku wszedł w życie nowy podział powiatu na gminy[13] Bystra (Śląska), Chybie, Czechowice, Dziedzice, Grodziec, Jaworze, Międzyrzecze Górne, Mikuszowice (Śląskie), Rudzica, Strumień, Stare Bielsko, Zabrzeg) i miasto Strumień. Taki stan podziału powiatu bielskiego utrzymał się do 1951 roku.

Powiat bialski

 Osobny artykuł: Powiat bialski (województwo krakowskie).

Powiat bialski z siedzibą w Białej (po I wojnie światowej Biała Krakowska) istniał w latach 1855–1950. Od chwili powstania aż do 1918 roku leżał w austriackiej Galicji, będąc jedną z części obwodu wadowickiego. W latach 1867–1910 w skład powiatu wchodziły obwody sądowe: bialski, kęcki i oświęcimski (ten ostatni jest zasadniczą częścią powiatu oświęcimskiego, istniejącego w latach 1910–1931, 1951–1975 i od 1999 roku).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w wyniku rozpadu Austro-Węgier cała Galicja, a z nią powiat bialski wszedł w skład województwa krakowskiego (utworzonego 3 grudnia 1920 roku).

W czasie II wojny światowej teren podległy starostwu w Białej wszedł w skład powiatu bielskiego (Landkreis Bielitz).

W 1945 podzielono przywrócony powiat bialski na 8 gmin zbiorowych: Bestwina, Biała, Brzeszcze, Bystra-Wilkowice, Kęty, Osiek, Oświęcim i Porąbka oraz 4 miasta: Biała Krakowska, Kęty, Oświęcim i Wilamowice. 1 kwietnia 1946 utworzono gminę Szczyrk[14]. 1 lipca 1948 Biała zostaje powiatem miejskim[15].

Historia powiatu bialskiego kończy się 1 stycznia 1951, kiedy Bielsko i Białą połączono w jeden organizm miejski – Bielsko-Białą, która wraz z gminami Biała, Bestwina, Bystra-Wilkowice i Szczyrk znalazła się w powiecie bielskim w woj. katowickim (a więc tam gdzie wcześniej znajdowało się Bielsko), natomiast pozostałe jednostki zniesionego powiatu bialskiego pozostały w woj. krakowskim: gminę Porąbka włączono do powiatu żywieckiego, a miasto i gminę Oświęcim, miasto i gminę Kęty, miasto Wilamowice oraz gminy Brzeszcze i Osiek weszły w skład reaktywowanego powiatu oświęcimskiego (tego samego dnia utworzono tam też również gminę Wilamowice z części obszaru gmin Bestwina i Kęty)[16][17].

Powiat bielski w latach 1951–1975

W dniu zjednoczenia obu powiatów prawa miejskie uzyskała gmina Czechowice, do której włączono gminę Dziedzice (obecna nazwa Czechowice-Dziedzice obowiązuje od 1958 roku). Z powiatu bielskiego wyłączono także obszar dawnego powiatu sądowego strumieńskiego (miasto Strumień oraz gminy Strumień i Chybie), włączając je do powiatu cieszyńskiego. Od powiatu bielskiego do powiatu pszczyńskiego odpadła także północna część gminy Zabrzeg pod budowę Zbiornika Goczałkowickiego.

Podział administracyjny powiatu bielskiego w latach 1959–1968

W 1954 roku weszła w życie reforma administracyjna znosząca gminy i dzieląca powiaty na gromady i osiedla. W powiecie bielskim utworzono 27 gromad: Bestwina, Buczkowice, Bystra, Godziszka, Grodziec, Hałcnów, Iłownica, Janowice (zlikwidowana w 1959 roku), Jasienica, Jaworze, Kamienica, Kaniów, Komorowice, Kozy, Ligota, Mazańcowice, Międzyrzecze, Mikuszowice Krakowskie, Mikuszowice Śląskie, Rudzica, Rybarzowice, Stare Bielsko, Straconka, Szczyrk, Wapienica, Wilkowice i Zabrzeg. Później status osiedla uzyskały: Szczyrk (1956) i Mikuszowice Śląskie (1958). Powiększano także obszar miasta Bielska-Białej – w 1969 roku przyłączono do niego części obszaru zniesionych gromad Kamienica i Mikuszowice Krakowskie oraz zniesione osiedle Mikuszowice Śląskie.

1 stycznia 1973 roku weszła w życie ustawa znosząca gromady. Powiat bielski ponownie podzielono na gminy: Bestwina, Buczkowice, Jasienica, Kozy, Komorowice, Ligota, Stare Bielsko, Wapienica i Wilkowice, a większą część zlikwidowanej gromady Straconka włączono do Bielska-Białej. Tego samego dnia prawa miejskie uzyskał Szczyrk.

Po reformie administracyjnej z dnia 1 czerwca 1975 roku (patrz Podział administracyjny Polski (1975–1998)) większość terenów powiatu włączono do nowego województwa bielskiego (poza miastem Czechowice-Dziedzice oraz gminami Ligota i Bestwina, pozostającymi w zmniejszonym województwie katowickim, a później włączonymi 1 lutego 1977 roku do gminy Czechowice-Dziedzice).

Powiat bielski od 1999 roku

Reaktywowany 1 stycznia 1999 roku powiat bielski obejmuje niemal cały obszar sprzed 1975 roku. Do ważniejszych zmian terytorialnych między „starym” i „nowym” powiatem należą:

Sąsiednie powiaty

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
  2. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
  3. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
  4. ↑ Powiat bielski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  5. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe [online], wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12] .
  6. ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza [online], wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12] .
  7. ↑ DituelD. Sp. DituelD., Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – Powiat bielski [online], wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12] .
  8. ↑ PKW | Samorząd 2014 [online], samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12] .
  9. ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26] .
  10. ↑ Powiat sądowy bielski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Czechowice-Dziedzice, Jaworze, większą część gminy Jasienica oraz lewobrzeżną część Bielska-Białej i Bystrej (Bystra Śląska)
  11. ↑ Powiat sądowy skoczowski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Brenna, Skoczów, Ustroń, Wisła oraz części gmin: Dębowiec, Goleszów i Jasienica
  12. ↑ Powiat sądowy strumieński obejmował obszar dzisiejszych gmin Chybie i Strumień oraz część gminy Jasienica
  13. ↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad, Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1947 (stan z 1 stycznia 1946).
  14. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 października 1946 r. o utworzeniu gminy wiejskiej Szczyrk w powiecie bialskim, województwie krakowskim (Dz.U. z 1946 r. nr 53, poz. 302).
  15. ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 5 maja 1948 r. o uzyskaniu przez miasto Biała w województwie krakowskim charakteru samodzielnego powiatu miejskiego (M.P. z 1948 r. nr 56, poz. 336).
  16. ↑ Ustawa z dnia 30 grudnia 1950 r. o zmianie granic województw krakowskiego i katowickiego (Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 526).
  17. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1950 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Bielsko-Biała, zmiany granic powiatów: cieszyńskiego, wadowickiego i żywieckiego, zniesienia powiatu bialskiego i utworzenia powiatu oświęcimskiego (Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531).
  18. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim (Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245).
  19. ↑ Uchwała nr XIV/98/90 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 27 kwietnia 1990 r. w sprawie zmiany granic miasta Bielsko-Biała, gminy Wilamowice, Jasienica i Wilkowice (M.P. z 1990 r. nr 25, poz. 197)
  20. ↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  • p
  • d
  • e
Powiat bielski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
  • Czechowice-Dziedzice
  • Wilamowice
Gminy wiejskie
  • Bestwina
  • Buczkowice
  • Jasienica
  • Jaworze
  • Kozy
  • Porąbka
  • Wilkowice

  • p
  • d
  • e
Powiat bielski (1920–1975) (► 1939–1945)
Przynależność wojewódzka
  • woj. śląskie (1920–1939)
  • prowincja Śląsk (rejencja katowicka) (1939–1941)
  • prowincja Górny Śląsk (rejencja katowicka) (1941–1945)
  • woj. śląskie (1945–1950)
  • woj. katowickie (1950–1953)
  • woj. stalinogrodzkie (1953–1956)
  • woj. katowickie (1956–1975)
Miasta (1920–1939 i 1945–1975)
Gminy wiejskie jednostkowe
(1920–1942)
Miasta i gminy DGO
(1939–1945)
Amtsbezirke
(1940–1945)
  • Andrichau (1940–1945)
  • Auschwitz (1940–1945)
  • Batzdorf-Ost (1941–1945)
  • Batzdorf-West (1942–1945)
  • Birkenau an der Weichsel (1945)
  • Bistrai-Nord (1940–1941)
  • Brzeszcze (1940–1945)
  • Ernsdorf (1940–1945)
  • Kenty (1940–1945)
  • Kosy (1940–1945)
  • Kunzendorf (1941–1945)
  • Mucharz (1940–1945)
  • Osiek (1940–1945)
  • Schirk (1941–1945)
  • Schwarzwasser (1940–1945)
  • Wadowitz (1940–1945)
  • Wilmesau (1940–1945)
  • Zabrzeg (1940–1945)
  • Zator (1940–1945)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1945–1954 i 1973–1975)
  • Bestwina (← od 1951)
  • Biała (← 1951–1954)
  • Buczkowice (od 1973)
  • Bystra (do 1954)
  • Bystra-Wilkowice (← 1951–54)
  • Chybie (do 1950 →)
  • Czechowice-Dziedzice (1945–1950)
  • Grodziec (do 1954)
  • Jasienica (od 1973)
  • Jaworze (do 1954)
  • Komorowice (od 1973)
  • Kozy (od 1973)
  • Ligota (1945 i od 1973)
  • Międzyrzecze Górne (do 1954)
  • Mikuszowice (do 1954)
  • Rudzica (do 1954)
  • Stare Bielsko
  • Strumień (Strumień–Wieś)
  • Szczyrk (← 1951–1954)
  • Wapienica (od 1973)
  • Wilkowice (od 1973)
  • Zabrzeg (do 1954)
Osiedla (1954–1972)
Gromady (1954–1972)
  • Bestwina (1954–1972)
  • Buczkowice (1954–1972)
  • Bystra (1954–1972)
  • Godziszka (1954–1972)
  • Grodziec (1954–1972)
  • Hałcnów (1954–1972)
  • Iłownica (1954–1972)
  • Janowice (1954–1959)
  • Jasienica (1954–1972)
  • Jaworze (1954–1972)
  • Kamienica (1954–1968 (→))
  • Kaniów (1954–1972)
  • Komorowice (1954–1972)
  • Kozy (1954–1972)
  • Ligota (1954–1972)
  • Mazańcowice (1954–1972)
  • Międzyrzecze (1954–1972)
  • Mikuszowice Krakowskie (1954–1968 (→))
  • Mikuszowice Śląskie (1954–1957)
  • Rudzica (1954–1972)
  • Rybarzowice (1954–1972)
  • Stare Bielsko (1954–1972)
  • Straconka (1954–1972)
  • Szczyrk (1954–1955)
  • Wapienica (1954–1972)
  • Wilkowice (1954–1972)
  • Zabrzeg (1954–1972)
  • p
  • d
  • e
Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)
  • VIAF: 123513507
  • LCCN: no2005040901
  • J9U: 987007487125505171
  • PWN: 3877441