Michał Witkowski

Zobacz też: inne znaczenia.

Michał Witkowski

Michał Witkowski (2023)
Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1975 Wrocław
Ważne dzieła
Lubiewo Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej Drwal Zbrodniarz i dziewczyna
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Michał Witkowski (ur. 17 stycznia 1975 we Wrocławiu^[1]) – polski pisarz, felietonista i aktor niezawodowy.

Życiorys

Wczesne lata

Jest synem Izabeli i Stanisława Witkowskich^[2]. Pochodzi z inteligenckiej rodziny – ojciec był profesorem psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego i zastępcą dyrektora Instytutu Psychologii tej uczelni, a matka, z wykształcenia psycholog, po urodzeniu synów zajmowała się domem, wcześniej pracowała jako wykładowczyni akademicka^[2][3]. Urodził się jako wcześniak^[4]. Ma dwóch młodszych braci^[2], Adama (ur. 1982) i Andrzeja^[5].

Dorastał na wrocławskim Biskupinie^[6]. Uczył się w Szkole Podstawowej nr 66 im. Zbigniewa Herberta we Wrocławiu^[7]. Przez kilka lat uczęszczał do kółka teatralnego działającego przy biskupińskim klubie Oskar^[8]. W okresie szkolnym brał udział w konkursach recytatorskich i przeglądach piosenki oraz był autorem tekstów do szkolnego kabaretu Lejba^[9]. W 1986 zwyciężył w konkursie na najlepsze opowiadanie o młodzieży z Leningradu, którego organizatorem była redakcja programu Teleranek emitowanego na TVP1^[10]. W 1990 rozpoczął naukę w klasie teatralnej XIV Liceum Ogólnokształcące im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu^[11].

W wieku 14 lat uciekł z domu za granicę i przebywał w różnych środowiskach, m.in. pracował w teatrze objazdowym z Genewy czy doradzał nieletnim, gejowskim prostytutkom w kwestii wizerunku w Zurychu^[2][12]. Po powrocie do kraju w 1993 uczył się w IX Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu^[2][12]. W tym czasie podjął pierwsze próby literackie; w 1994 napisał wiersz Drewno (retrospekcja), opublikowany następnie w jego debiutanckiej książce Zgorszeni wstają od stołów (1997). Po zdaniu matury w 1995 studiował filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1999 uzyskał magisterium^[12]. Następnie jako doktorant Instytutu Filologii Polskiej UWr. rozpoczął pracę nad rozprawą z dziedziny krytyki feministycznej u prof. Stanisława Beresia oraz prowadził ćwiczenia ze studentami dziennikarstwa, lecz potem zrezygnował z kariery naukowej na rzecz pisarstwa^[12].

Kariera pisarska

Zadebiutował tomikiem Zgorszeni wstają od stołów (1997)^[13]. Oficjalnie za swą pierwszą książkę pisarz uznaje zbiór opowiadań Copyright wydany w 2001. W 2005 wydał powieść Lubiewo, która wkrótce zyskała miano kultowej^[14][15]. Kolejną jego powieścią była Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej, która powtórzyła sukces Lubiewa^[16][17]. Prawdziwą popularność przyniosła mu jednak dopiero wydana w 2011 powieść kryminalna Drwal. W 2014 ukazał się kolejny kryminał Zbrodniarz i dziewczyna, a w 2015 powieść Fynf und cfancyś ukazująca środowisko męskich prostytutek.

Charakterystyczny styl pisarza określono mianem „witkowszczyzny”, której podstawowym elementem jest przesada w opisie świata^[18]. Witkowski posługuje się ironią i groteską, co krytycy umieszczają w popkulturowych kontekstach: „kryminał [Drwal], który w swej ironii, złośliwości, cynizmie, przypomina groteskowe zabawy z rzeczywistością braci Coenów, kpinę z krwawej jatki Tarantino, bądź bezładną gonitwę po scenie w burleskach braci Marx”^[19]. Porównywany bywa do Geneta^[20], Gombrowicza („nie przez transatlantycką frazę, której gęsto używa, […] ale przez zastosowanie szyderstwa w zbożnym celu poprawiania świata”^[21]) czy Stasiuka^[20].

Jego książki tłumaczono na 30 języków, m.in. angielski, niemiecki, fiński, szwedzki, norweski, francuski, hiszpański^[22], niderlandzki, hebrajski, węgierski, słoweński, litewski, chorwacki, ukraiński, koreański, czeski, słowacki, rumuński, włoski, serbski, duński, łotewski, estoński.

Publikował liczne recenzje, artykuły, opowiadania i fragmenty powieści m.in. w piśmie „FA-art” (1999–2003), „Studium” (1999–2004), „Kresach” (2000–2003), „Lampie i Iskrze Bożej” (2000), „Odrze” (2000–2003), „Twórczości” (2000–2004) „Dekadzie Literackiej” (2001–2002), „Gazecie Wyborczej” (2001–2009; też w dodatkach „Duży Format” i „Książki”), „Akancie” (2002–2003) oraz w „Nowych Książkach” (2002–2004)^[12]. Publikował felietony na łamach tygodnika „Polityka” (2009–2014), następnie od lipca 2014 do kwietnia 2015 w tygodniku „Wprost”. Współpracował także z kwartalnikiem „Viva! Moda”^[12]. Od sierpnia 2018 ponownie jest felietonistą „Wprostu”^[23].

Kariera medialna

W latach 2014–2015 prowadził blog modowy Fashion Pathology^[24], w którym występował jako Miss Gizzi^[12]. Zarówno blog, jak i stylizacje Witkowskiego oraz jego bywanie na salonach były częścią projektu artystycznego, do czego przyznał się, pisząc przed zamknięciem bloga: „Wszyscy, którzy podejrzewali, że zabawa z showbiznesem to jakiś artystyczny happening, który ma «przydać się do prozy», na pewno się ucieszą z tego, że właśnie tak było. Całe dwa lata happeningu i obserwacji do powieści o showbiznesie”^[25].

Obecność Witkowskiego w mediach była przedmiotem kontrowersji – w listopadzie 2014 pojawił się na planie programu TVN Ugotowani w opasce powstańca warszawskiego, co oburzyło innego uczestnika programu, Filipa Chajzera, który nakazał mu ją zdjąć^[26]. Z kolei podczas gali „Fashion Week” w kwietniu 2015 pojawił się w stroju, którego elementami były symbole SS^[26], co zostało zinterpretowane jako promowanie nazizmu. Eksponowanie znaku SS skutkowało m.in. zawieszeniem ze strony wydawnictwa Znak współpracy z Witkowskim do października 2015^[27][28], a także spowodowało wszczęcie przez prokuraturę dochodzenia w sprawie propagowania treści faszystowskich^[29]. W lipcu prokuratura umorzyła w tej sprawie śledztwo, uznając, że pisarz nie popełnił przestępstwa, gdyż nie propagował faszyzmu. Jako uzasadnienie decyzji podano między innymi, że „wokół nich [znaków SS] i nad nimi naniesione były liczne inne przedmioty takie np. jak plastikowy króliczek, sztuczne owoce, plastikowe misie, napisy «baby girl», bocian, smoczki, kolorowe piórka i sztuczne brązowe odchody”^[30], co „może wskazywać na intencje prześmiewcze, a nie zmierzające do wychwalania ideologii faszystowskiego państwa”^[30].

W latach 2018–2019 grał w serialu Barwy szczęścia, w którym wcielał się w postać pisarza Waldemara Kniewskiego^[12].

Życie prywatne

Witkowski jest osobą homoseksualną^[31]. Pisarz stosuje zróżnicowane znaczeniowo nazewnictwo do określania osób posiadających określone preferencje seksualne oraz identyfikujących się z danymi rolami płciowymi^[32]. Twierdzi, że słowo „gej” jest wytworem komercyjnej kultury masowej, utrwalającym zawężony, bo stereotypowy obraz tej mniejszości seksualnej; dlatego, choć przyznaje, że jest osobą homoseksualną, nie uważa siebie za geja^[33].

Od początku lat 90. choruje na depresję^[2]. Mieszka w Warszawie^[12]. Jest niewierzący^[2].

Twórczość

 Z tym tematem związana jest kategoria: Powieści Michała Witkowskiego.

• Zgorszeni wstają od stołów (wyd. Wrocław : „OKiS”, 1997., ISBN 83-87104-16-7)
• Copyright (wyd. „Zielona Sowa”, seria „Biblioteka Studium”, Kraków 2001, ISBN 83-7220-247-8)
• Praca zbiorowa Tekstylia. O rocznikach siedemdziesiątych (wyd. „Korporacja Ha!art”, Kraków 2002, ISBN 83-88668-41-2) (współautor)
• Lubiewo (wyd. „Korporacja Ha!art”, Kraków 2005, ISBN 83-89911-04-3; wyd. V poprawione i uzupełnione ISBN 83-89911-52-3)
• Praca zbiorowa Trafieni. Siedem opowiadań o AIDS (wyd. „W.A.B.”, Warszawa 2005, ISBN 83-7414-190-5) – opowiadanie Trafieni
• Fototapeta (wyd. „W.A.B.”, Warszawa 2006, ISBN 83-7414-159-X)
• Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej (wyd. „W.A.B.”, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7414-372-1)
• Margot (wyd. Świat Książki, Warszawa 2009, ISBN 978-83-247-1745-3)
• Drwal (wyd. Świat Książki, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7799-483-2); kryminał
• Lubiewo bez cenzury (wyd. Świat Książki, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7799-860-1)
• Zbrodniarz i dziewczyna (wyd. Świat Książki, Warszawa 2014, ISBN 978-83-7943-284-4); kryminał
• Fynf und cfancyś (wyd. Znak, Kraków 2015, ISBN 978-83-240-2742-2)
• Morderca do towarzystwa (opowiadanie napisane razem z użytkownikami portalu Gadzetomania.pl w ramach akcji Nieskończona Opowieść 2015)^[34]
• Wymazane (wyd. Znak, Kraków 2017)
• Wiara. Autobiografia (wyd. Znak 2023)^[35]

Tłumaczenia twórczości na inne języki

Angielski

• Lovetown (Lubiewo) tłum. W. Martin, Londyn: Portobello, 2009; 2010; 2011.
• Eleven-Inch (Fynf und cfancyś) tłum. W. Martin, Londyn: Seagull, 2021.

Czeski

• Chlípnice (Lubiewo) tłum. Jan Jeništa, Praga: Fra, 2007.
• Královna Barbara (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Jan Jeništa, Praga: Fra, 2012.

Fiński

• Hutsula (Lubiewo) tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki: Like, 2007.

Francuski

• Lubiewo, tłum. Madeleine Nasalik, Paryż: Éditions de l'Olivier, 2007.

Hebrajski

• Ḥof Lubeibo (Lubiewo), tłum. Ilay Halpern, Jerozolima: Shoḳen, 2009.

Hiszpański

• Lovetown (Lubiewo), tłum. Joanna Albin, Barcelona: Editorial Anagrama, 2011.
• El leñador (Drwal), tłum. Francisco Javier Villaverde, Barcelona: Rayo Verde 2013.

Kataloński

• El llenyater (Drwal), tłum. Marta Cedro, Guillem Calaforra, Barcelona: Raig Verd Editorial, 2013.

Macedoński

• Лубиево без цензура (Lubiewo bez cenzury), tłum. Zvonko Dimoski, Skopie: Ars Libris, 2015

Niderlandzki

• Lubiewo, tłum. Jacques Dehue, Rita Martynowski, Amsterdam: Van Gennep, 2010.
• Margot, Amsterdam: Van Gennep 2013.

Niemiecki

• Lubiewo. Roman, tłum. Christina Marie Hauptmeier, Frankfurt nad Menem: Suhrkamp, 2007; 2008; 2009.
• Queen Barbara. Roman (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Olaf Kühl, Berlin: Suhrkamp, 2010.

Norweski

• Tømmerhoggeren (Drwal), tłum. Agnes Banach, Oslo: Forlaget Oktober, 2013.
• Skrullestranda (Lubiewo), tłum. Agnes Banach, Oslo: Oktober, 2015.

Rosyjski

• Ljubievo (Lubiewo, tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Novoe literaturnoe obozrenie, 2007.
• B.R. (Barbara Radzivill iz Âvožno-Ŝakovoj) (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Novoe literaturnoe obozrenie, 2010.
• Margo (Margot), tłum. Jurij Czajnikow, Petersburg: Izdatel'stvo Ivana Limbaha, 2010.

Słoweński

• Lubiewo, tłum. Boris Kern, Lublana: Škuc, 2010.
• Kraljica Barbara (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Tatjana Jamnik, Radovljica: Didakta, 2010.

Szwedzki

• Lubiewo, tłum. Stefan Ingvarsson, Sztokholm: Modernista, 2008.
• Margot, tłum. Stefan Ingvarsson, Emi-Simone Zavall, Sztokholm: Natur och Kultur, 2011.
• Skogshuggaren (Drwal), tłum. Stefan Ingvarsson, Sztokholm: Natur & Kultur Digital, 2014.

Ukraiński

• Htivnâ. Roman (Lubiewo), tłum. Andrij Bondar, Kijów: Nora-Druk, 2006.

Węgierski

• Kéjpart (Lubiewo), tłum. Keresztes Gáspár, Budapeszt: Magvető, 2010.

Włoski

• Margot, tłum. Laura Rescio, Rzym: Atmosphere Libri, 2012.

Adaptacje teatralne

Powieść Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej została zaadaptowana przez reżysera Jarosława Tumidajskiego na potrzeby Teatru Śląskiego (2008)^[17]. Lubelski Teatr Provisorium wystawił spektakl Idź w noc, Margot w reż. Witolda Mazurkiewicza, będący inscenizacją jego powieści Margot (2010)^[36][37]. Natomiast na podstawie powieści Lubiewo powstał głośny spektakl teatralny w Teatrze Nowym w Krakowie w reż. Piotra Siekluckiego (2011)^[38]. Dla Teatru Rozmaitości w Warszawie scenariusz teatralny na podstawie tej powieści napisał sam autor wspólnie z Piotrem Gruszczyńskim^[39]. Adaptację tej powieści wystawiono także w Teatrze Miejskim w Göteborgu (Göteborgs Stadsteater)^[36].

Witkowski wystąpił też jako aktor w monodramie na podstawie Barbary Radziwiłłówny... zatytułowanym Barbara Radziwiłłówna Show w warszawskim Teatrze Rozmaitości^[40].

Nagrody i nominacje

Trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki” w kategorii „Literatura” (2005, 2006, 2007), w 2007 został laureatem tej nagrody^[41]. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Literackiej „Nike”: w 2006 (za Lubiewo – finał nagrody)^[42], 2007 (za Fototapetę)^[43], 2012 (za Drwala)^[44] i 2018 (za Wymazane)^[45].

Ponadto otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia 2006 w kategorii „proza” za Lubiewo^[46]. Jego powieść Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej była nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia 2008^[47] oraz została wybrana Książką Lata 2007 Przeglądu Nowości Wydawniczych w Poznaniu^[48]. Powieść Drwal (2011) znalazła się w finale Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” we Wrocławiu w 2012^[49].

W 2011 za powieść Lubiewo Witkowski był nominowany do brytyjskiej Independent Foreign Fiction Prize^[50]. Powieść ta znalazła się na szwedzkiej liście klasyki queer, utworzonej przez redakcję dziennika „Expressen”^[51][52].

Przypisy

Bibliografia

• Michał Witkowski: Autobiografia, tom pierwszy: Wiara. Znak Literanova, 2023. ISBN 978-83-240-8346-6.

Linki zewnętrzne

• Michał Witkowski w bazie filmpolski.pl
• Oficjalna strona Michała Witkowskiego. [dostęp 2014-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-01)].
• Blog Michała Witkowskiego. [dostęp 2014-06-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-10)].