Michał Doliwo-Dobrowolski

Michał Doliwo-Dobrowolski

Michał Doliwo-Dobrowolski (ok. 1908)
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1862 Gatczyna
Data i miejsce śmierci	15 listopada 1919 Heidelberg

Michał Doliwo-Dobrowolski (ur. 2 stycznia 1862 w Gatczynie, zm. 15 listopada 1919 w Heidelbergu) – elektrotechnik, elektryk i wynalazca pochodzenia polskiego; pionier techniki prądu trójfazowego^[1].

Rodzina

Urodził się w Gatczynie koło Sankt Petersburga jako syn polskiego szlachcica herbu Doliwa – Józefa Doliwy-Dobrowolskiego oraz Rosjanki Olgi Michajłownej z domu Jewreinow. 11 maja 1887 r. ożenił się z 22-letnią Greczynką Kornelią Tumbą. Mieli dwóch synów – 23 maja 1891 r. przyszedł na świat pierwszy syn Dymitr, a cztery lata później, 21 lutego 1895, drugi – Serge. W 1907 r. rozwiódł się, by po 5 miesiącach zawrzeć nowy związek małżeński z Hedwig Pallatschek (Jadwigą Polaczkówną)^[2].

Życiorys

Średnią szkołę realną ukończył w Odessie (1878), gdzie mieszkał z rodzicami od 1872 roku. Od 1878 roku studiował na wydziale chemicznym Instytutu Politechnicznego w Rydze. W wieku 19 lat został relegowany z uczelni w ramach antypolskich represji po zamachu na cara Aleksandra II. Został wówczas wolnym słuchaczem na uniwersytetach w Petersburgu, Odessie i Noworosyjsku, a w 1883 roku wyjechał z rodzicami do Niemiec^[2].

Studia kontynuował na politechnice w Darmstadt, najpierw na wydziale mechanicznym, a następnie na nowo utworzonym wydziale elektrotechnicznym, który ukończył w 1884 roku. Przez następne trzy lata był asystentem profesora elektrotechniki Erasmusa Kittlera, wykładał metalurgię i galwanoplastykę^[2].

W 1888 roku skonstruował prądnicę trójfazowego prądu przemiennego, zrobił to na kilka miesięcy przed Nikola Teslą. W 1889 roku skonstruował trójfazowy silnik indukcyjny z wirnikiem klatkowym.

 Osobny artykuł: Przesył energii elektrycznej z Lauffen am Neckar do Frankfurtu nad Menem.

Na światowej Wystawie Elektrotechnicznej we Frankfurcie n. Menem (1891) zaprezentował wiele urządzeń pracujących w systemie trójfazowym. Największe zainteresowanie wzbudziła opracowana przez niego trójfazowa linia energetyczna o długości 175 km, napięciu 20 kV i sprawności 75%, z którą współpracował opracowany przez niego silnik trójfazowy o mocy ok. 74 kW (100 KM – największy wówczas na świecie).

Opracował pierwszą prądnicę prądu przemiennego 3-fazowego z wirującym polem magnetycznym. Uzyskał także kilka patentów na transformatory trójfazowe, przyrządy pomiarowe (np. fazomierz) i komory gasikowe w wyłącznikach wysokonapięciowych.

W latach 1894–1895 pracował nad generatorami dużej mocy dla hydroelektrowni. Opracował założenia techniczne pierwszej na świecie trójfazowej elektrowni wodnej na Renie w Rheinfelden, zbudowanej w 1895 roku. Współpracował przy projektowaniu elektrowni trójfazowych w Zabrzu i Chorzowie (1897).

W 1908 roku został mianowany dyrektorem berlińskiej fabryki aparatury elektrotechnicznej koncernu AEG.

Ostatnie dni życia Doliwo-Dobrowolski spędził w Klinice Uniwersyteckiej w Heidelbergu, gdzie starszy syn Dymitr był lekarzem. Zmarł 15 listopada 1919 r. i pochowany został na cmentarzu w Darmstadt^[2].

Medal im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego

W dniu 2 stycznia 2007 roku Zarząd Główny SEP, na wniosek Oddziału Szczecińskiego oraz Centralnej Komisji Młodzieży i Studentów SEP, ustanowił Medal im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego i powołał Ogólnopolski Komitet ds. medalu z siedzibą w Szczecinie.

Upamiętnienie

29 maja 2001 r. Rada Miasta Szczecin na wniosek członków szczecińskiego oddziału Stowarzyszenia Elektryków Polskich nadała skwerowi ograniczonemu ulicami Generała Władysława Sikorskiego, Generała Józefa Bema i aleją Bohaterów Warszawy imię Michała Doliwo-Dobrowolskiego^[3][4]. 8 września 2001 r. na skwerze tym odsłonięto głaz z różowego granitu z tablicą pamiątkową^[5]. 10 czerwca 2022 r., także w Szczecinie, postawiono pierwszy na świecie pomnik poświęcony wynalazcy^[6][7][8].

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Weinfeld: „Poczet wielkich elektryków” Nasza Księgarnia 1968 Warszawa.
• Jan Józef Podoski „Zbyt ciekawe czasy” Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1990.
• Władysław Smoleński: „Przewrót umysłowy w Polsce w. XVIII”. W-wa. 1923.
• Molęda S.: Michał Doliwo-Dobrowolski – 120 lat elektroenergetycznego trójfazowego systemu przesyłowego w Europie, Elektroenergetyka – współczesność i rozwój, nr 3(9), Wyd. PSE Operator S.A., Gdańsk 2011, ISSN 2080-8593.

Linki zewnętrzne

• Doliwo-Dobrowolski Michał, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2009-12-13] .
• Zbigniew Ciok, Lech Królikowski, Romuald Nowakowski, Piotr Szymczak – Michał Doliwo-Dobrowolski – obszerny artykuł zawierający biogram, cz. I. bezel.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]., cz. II
• A Brief Chronology of the TUD’s Electrical Engineering Department. etit.tu-darmstadt.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-09)].
• Polacy z Sankt Petersburga [online], Konsulat Generalny RP w Sankt Petersburgu, 11 listopada 2009 [zarchiwizowane z adresu 2012-12-21] .