Młyny Richtera w Toruniu

Młyny Richtera
Młyn Richtera, Młyn Rychtera
Ilustracja
Zespół budynków widziany od strony zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

ul. Władysława Łokietka 5 i Tadeusza Kościuszki 75/77

Typ budynku

młyn zbożowy

Ukończenie budowy

XIX w.

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Młyny RichteraMłyn Richtera, Młyn Rychtera”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Młyny RichteraMłyn Richtera, Młyn Rychtera”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Młyny RichteraMłyn Richtera, Młyn Rychtera”
Ziemia53°01′32″N 18°37′38″E/53,025556 18,627222
Multimedia w Wikimedia Commons

Młyny Richtera w Toruniu (również Młyn Richtera[1], Młyn Rychtera[1]) – dawny kompleks młynowy znajdujący się przy ul. Władysława Łokietka 5 na Mokrem oraz Tadeusza Kościuszki 75/77 w Toruniu[1][2], obecnie siedziba Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, Toruńskiego Inkubatora Technologicznego[3], Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży[4], Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury[5].

Inwestorem kompleksu był Gustaw Gerson, który w 1881 roku kupił teren położony pomiędzy obecną ul. Władysława Łokietka a Strugą Toruńską, w bliskim sąsiedztwie dworca kolejowego Toruń Mokre. W latach 80. XIX wieku rozpoczęto budowę pierwszych spichlerzy i młynu. W 1887 roku rozpoczęła się produkcja. Młyn zbudowano na planie litery „L”, od strony wschodniej był połączony z budynkiem kotła. Od strony ulicy Kościuszki stał dom z ogrodem, budynkiem gospodarczym i stajnią. Na skraju działku znajdował się skład węgla i stajnie. W 1909 roku przy południowej stronie młyna dobudowano spichlerz, w 1916 roku przy zachodniej stronie wybudowano kolejny spichlerz. Oba budynki zaprojektował E. Hoffmann[1].

Po 1920 roku kompleks kupił warszawski przedsiębiorca Leopold Richter (Rychter)[6][7]. Cały kompleks przebudowano i unowocześniono[1]. W okresie międzywojennym w zakładzie pracowało od 50 do 60 robotników[8]. W wyniku remontu zatarł się pierwotny wygląd młyna[1]. 12/13 maja 1941 roku Polska Armia Powstania podpaliła młyny[9]. Zniszczeniu uległy silosy, młyn żytni i kaszarnia. Po pożarze Niemcy odbudowali i rozbudowali młyn. Nowa bryła młynu nawiązywała do kościoła św. Janów w Toruniu, w swoim założeniu miała wzbudzać szacunek do potęgi III Rzeszy oraz nawiązywać do architektury gotyckiej[1].

W dniach 16-17 maja 1941 roku hitlerowcy zamordowali pracowników młyna, oskarżonych o współpracę z Polską Armią Powstania[10]. Na cześć zamordowanych w 1967 roku przy ścianie budynku od strony ul. Tadeusza Kościuszki odsłonięto pomnik ku czci pomordowanych pracowników młyna, składający się z dwóch tablic (okrągłej i prostokątnej) oraz znicza w formie koła młyńskiego[11].

W latach 60. dokonano ostatniej rozbudowy młynu[7]. W 1989 roku młyny zaprzestały produkcji. Opuszczone budynki ulegały degradacji. W 2009 roku władze Torunia podjęły się utworzenia w młynach Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy[1]. Centrum oddano do użytku w listopadzie 2013 roku[12]. W styczniu 2014 roku w młynach otwarty Toruński Inkubator Technologiczny[13]. W listopadzie 2018 roku podczas prac remontowych odsłonięto częściowo zachowane logo młynu z napisem [TORUŃSKI MŁYN] PAROWY LEOPOLD RYCHTER[6]. W lipcu 2022 roku cały obiekt przemianowano na Młyn Kultury[14].

Obiekt figuruje w gminnej ewidencji zabytków (nr 1715)[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Dawny parowy młyn zbożowy Rychtera. toruntour.pl. [dostęp 2023-09-14].
  2. ↑ a b Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 116.
  3. ↑ MCSM otwarte!. torun.pl. [dostęp 2023-09-14].
  4. ↑ Kontakt. mcsm-torun.pl. [dostęp 2023-09-14].
  5. ↑ Kontakt. woak.pl. [dostęp 2023-09-14].
  6. ↑ a b Nietypowy prezent na 5. urodziny Młyna Wiedzy. Podczas remontu odpadł tynk i odsłonił napis…. tylkotorun.pl, 2018-11-07. [dostęp 2023-09-14].
  7. ↑ a b Szymon Spandowski: Młyn się burzy i buduje. nowosci.com.pl, 2012-04-20. [dostęp 2023-09-14].
  8. ↑ Wojciechowski 1993 ↓, s. 62.
  9. ↑ Chrzanowski 2023 ↓, s. 74.
  10. ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 43.
  11. ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 42.
  12. ↑ Toruń: otwarto Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy. biznes.onet.pl, 2013-11-08. [dostęp 2023-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-24)].
  13. ↑ Artur Olewiński: W młynach Richtera otwarto Toruński Inkubator Technologiczny [ZDJĘCIA]. nowosci.com.pl, 2014-01-24. [dostęp 2023-09-14].
  14. ↑ Justyna Wojciechowska-Narloch: Toruń. Dawne młyny Richtera są teraz Młynem Kultury. Sprawdź, jak wyglądają wnętrza nowej instytucji. nowosci.com.pl, 2022-07-22. [dostęp 2023-09-14].

Bibliografia

  • Bogdan Chrzanowski: Formy oporu na Pomorzu. W: Bogdan Chrzanowski, Danuta Drywa, Andrzej Gąsiorowski, Krzysztof Korda, Lech J. Zdrojewski: Gryf pod znakiem Orła Białego. W walce o polskie Pomorze 1939–1945. Sztutowo: Muzeum Stutthof w Sztutowie, 2023. ISBN 978-83-67848-16-9.
  • Mieczysław Wojciechowski: Mniejszość niemiecka w Toruniu w latach 1920–1939. W: Mniejszości narodowe i wyznaniowe w Toruniu w XIX i XX wieku. Mieczysław Wojciechowski (red.). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1993. ISBN 83-231-0456-5.
  • Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.