Karbieniec pospolity
![]() | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | jasnotowate | ||
Rodzaj | karbieniec | ||
Gatunek | karbieniec pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Lycopus europaeus L. Sp. pl. 1:21. 1753 | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
![]() najmniejszej troski | |||
|
Karbieniec pospolity (Lycopus europaeus L.) – gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Występuje w całej niemal Europie (bez jej północnych krańców), w północno-zachodniej Afryce oraz w strefie umiarkowanej Azji sięgając po wschodnią Syberię i środkowe Chiny. Jako introdukowany rośnie w Ameryce Północnej i Nowej Zelandii[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze[5].
Morfologia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Lycopus_europaeus_Karbieniec_pospolity_2020-07-28_02.jpg/180px-Lycopus_europaeus_Karbieniec_pospolity_2020-07-28_02.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Lycopus_europaeus_kz24.jpg/180px-Lycopus_europaeus_kz24.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Lycopus_europaeus_kz16.jpg/180px-Lycopus_europaeus_kz16.jpg)
- Pokrój
- Roślina o kłączach pełzających, z rozłogami.
- Łodyga
- Wzniesiona, gałęzista, wysokości 30–80 cm.
- Liście
- Ulistnienie nakrzyżległe. Liście szerokolancetowate do eliptycznych, u nasady pierzastoklapowane od 4 cm szerokości i do 10 długości, na brzegu piłkowane lub głęboko ząbkowane.
- Kwiaty
- Kwiaty w gęstych nibyokółkach w kątach górnych liści. Korona 4–5 mm długości, biała, czerwono nakrapiana, podzielona na 4–5 prawie jednakowych łatek, bez wyraźnych warg. Dwa wyraźne pręciki i dwa przekształcone w nitkowate prątniczki. Kielich o 5 szydlastych ząbkach, rurka gardzieli owłosiona.
- Gatunek podobny
- W Europie Środkowej z rodzaju tego rośnie jeszcze karbieniec wyniosły Lycopus exaltatus, który różni się wszystkimi (także najwyższymi) liśćmi głęboko siecznymi lub dzielnymi, dłuższymi przysadkami sięgającymi 6–9 mm[6].
Biologia i ekologia
Bylina, hydrofit. Kwitnie od lipca do września. Porasta brzegi wód, szuwary i inne miejsca zabagnione lub błotniste. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl/O/All. Alnetea glutinosae[7].
Zastosowanie
Roślina lecznicza: Ziele Herba Lycopi europaei zawiera glikozyd lykopinę, olejek eteryczny, garbniki, kwas galusowy. Działa skutecznie na tarczycę. Obniża wydzielanie tyroksyny (hormon tarczycy) i reguluje obieg jodu, przy stwierdzonej nadczynności tarczycy i wynikających z niej schorzeniach, jak palpitacje serca, pocenie się i ogólny niepokój. Termin zbioru: Od lipca do września.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ Lycopus europaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Lycopus europaeus L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-11] .
- ↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 345. ISBN 83-915161-1-3.
- ↑ LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 398, ISBN 83-01-14342-8 .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Bibliografia
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- Jürke Grau: Zioła i owoce leśne. Reinhard Jung, Bertram Münker. Warszawa: Świat Książki, 1996. ISBN 83-7129-274-0.
- BioLib: 41131
- EoL: 579749
- EUNIS: 174606
- Flora of China: 200019790
- Flora of North America: 200019790
- FloraWeb: 3562
- GBIF: 5341478
- identyfikator iNaturalist: 133036
- IPNI: 449641-1
- ITIS: 32260
- NCBI: 260603
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-115904
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:449641-1
- Tela Botanica: 40533
- identyfikator Tropicos: 17600141
- USDA PLANTS: LYEU