Jaź

Leuciscus idus^[1]

(Linnaeus, 1758)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

karpiokształtne

Rodzina

karpiowate

Rodzaj

Leuciscus

Gatunek

jaź

Synonimy

Cyprinus ibdarus Bonnaterre, 1788
Cyprinus idbarus Linnaeus, 1758
Cyprinus idus Linnaeus, 1758
Cyprinus jeses Linnaeus, 1758
Cyprinus microlepidotus Ekström, 1835
Cyprinus orfus Linnaeus, 1758
Cyprinus orphus Linnaeus, 1758
Idus idus (Linnaeus, 1758)
Idus melanotus Heckel, 1843
Idus melanotus orientalis Sinitzyn, 1900
Idus miniatus Bonaparte, 1845
Idus miniatus Heckel & Kner, 1858
Idus oxianus Kessler, 1877
Leuciscus idus auratus Bade, 1901
Leuciscus idus idus (Linnaeus, 1758)
Leuciscus idus idus sibiricus Kirillov, 1958
Leuciscus idus lapponicus Günther, 1868
Leuciscus idus oxianus (Kessler, 1877)
Leuciscus neglectus Selys-Longchamps, 1842
Squalius oxianus Kessler, 1877

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[2]

najmniejszej troski

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Jaź^[3] (Leuciscus idus) – gatunek słodkowodnej ryby karpiokształtnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).

Występowanie

Europa na wschód od Renu i na północ od Alp, oraz Azja. Występuje w wodach płynących, rzadziej stojących, oraz w słonawych wodach przy ujściach rzek. Żyje stadnie.

Cechy morfologiczne

Osiąga 40–50 (maksymalnie 80) cm długości i 2 (maksymalnie 5) kg masy ciała. Ciało bocznie spłaszczone, lekko wygrzbiecone, pokryte małymi łuskami. Głowa mała, otwór gębowy w położeniu końcowym. Oczy duże. Grzbiet szaroniebieski lub ciemnozielony, boki srebrzyste, brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa są szare, pozostałe żółtawe lub czerwonawe. Liczba łusek w linii nabocznej 55–61^[4].

Odżywianie

Żywi się owadami, mięczakami, skorupiakami a czasem także małymi rybami.

Rozród

Dojrzewa płciowo w wieku 3–4 lat. Tarło odbywa wiosną (kwiecień – czerwiec), w tym czasie odbywa wędrówki w górę cieków. Trze się w miejscach o piaszczystym lub żwirowym podłożu, czasem silnie zarośniętych. Ikra jest przyklejana do podłoża lub roślinności. U samców występuje wysypka tarłowa. Jaź żyje 10–15 lat.

Znaczenie gospodarcze

Gatunek poławiany gospodarczo i przez wędkarzy.

W stawach rybnych, sadzawkach parkowych i ogrodowych, jako ryba dekoracyjna hodowana jest ozdobna, złota odmiana jazia tzw. złota orfa^[3] lub złoty jaź^[3] (Leuciscus idus v. orpha). Jego ciało ma barwę pomarańczową lub czerwonawą, brzuch biały. Ma duże wymagania tlenowe, dużo wyższe niż złota rybka, dlatego trudno go hodować, a zwłaszcza rozmnażać.

Wędkarski wagowy rekord Polski: 5,10 kg, 82 cm (1973)^[5].

Ochrona

Wymiar ochronny	25 cm
Okres ochronny	brak
Limit połowowy	5 kg w ciągu doby^[6]

Zobacz też

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Jaź

Przypisy

↑ Leuciscus idus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Leuciscus idus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
↑ Atlas ryb [online], POLSKI ZWIĄZEK WĘDKARSKI, Koło Wałcz - Miasto [dostęp 2020-03-28] .
↑ Oficjalne rekordy Polski w połowie ryb (ze względu na wagę w kg) [online], Polski Związek Wędkarski [dostęp 2019-04-21] (pol.).
↑ Regulamin Amatorskiego Połowu Ryb PZW – 2011 (pdf)

Bibliografia

Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
Leuciscus idus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 11 czerwca 2009]
Jerzy Lewczuk, Ogródek wodny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, ISBN 83-09-01596-8.