Ilse Aichinger

Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1921^[1]
Wiedeń^[1]

Data i miejsce śmierci

11 listopada 2016
Wiedeń

Zawód, zajęcie

poetka, pisarka

Multimedia w Wikimedia Commons

Ilse Aichinger (ur. 1 listopada 1921 w Wiedniu^[1], zm. 11 listopada 2016 tamże^[2]) – austriacka poetka i pisarka, znacząca reprezentantka powojennej literatury niemieckojęzycznej^[1]. Pisała utwory epickie, wiersze i słuchowiska^[1].

Życiorys

Była jedną z córek-bliźniaczek lekarki żydowskiego pochodzenia oraz nauczyciela, pochodzącego z Górnej Austrii. Po rozpadzie małżeństwa rodziców, córki pozostały z matką. Po Anschlussie Austrii i dojściu nazistów do władzy była represjonowana^[1]. Na podstawie ustaw norymberskich Ilse Aichinger została uznana za „mieszańca (mischlinga) I stopnia”, a jej matka za Żydówkę czystej krwi. Matura w 1939 roku^[1]. W lipcu 1939 roku siostra-bliźniaczka Ilse, Helga wyjechała z jednym z ostatnich Kindertransportów do Londynu. Wybuch wojny nie pozwolił pozostałym członkom rodziny na dołączenie do niej. Babka Ilse oraz młodsze rodzeństwo jej matki zostali deportowani do Mińska i zamordowani w obozie zagłady w Małym Trościeńcu. Status mieszańca pozwolił Ilse, a także jej matce (jako osobie „pozostającej z nią we wspólnym gospodarstwie domowym”) na pozostanie w Wiedniu, jednak nie mogła podjąć studiów oraz została objęta nakazem pracy.

Po zakończeniu wojny Ilse Aichinger rozpoczęła studia medyczne^[3], jednak przerwała je po pięciu semestrach^[1], aby skoncentrować się na ukończeniu swojej powieści Większa nadzieja, w sposób symboliczny nawiązującej do jej przeżyć podczas wojny. Jej debiutem literackim był opublikowany w 1945 roku esej Czwarta brama (Das vierte Tor), w którym po raz pierwszy w literaturze austriackiej została poruszona tematyka obozów koncentracyjnych. W roku 1949 podjęła pracę lektora^[1] w wydawnictwie S. Fischer Verlag, potem była asystentką Inge Aicher-Scholl, która zakładała Szkołę Wzornictwa w Ulm (Hochschule für Gestaltung Ulm).

W 1951 roku Hans Werner Richter zaprosił ją na zebranie Grupy 47. Opublikowane w 1952 roku opowiadanie Lustrzana historia otrzymało nagrodę literacką przyznawaną przez członków grupy. W 1953 roku wyszła za mąż za innego członka Grupy 47, Güntera Eicha^[1]. Mieli dwoje dzieci: Clemensa (1954–1998) i Miriam (ur. 1957).

W późniejszym okresie Ilse Aichinger tworzyła krótkie formy poetyckie i prozatorskie, w tym surrealistyczne sceny i dialogi zebrane w tomie Zu keiner Stunde, a także słuchowiska radiowe.

Wybrana twórczość

1945: Das vierte Tor, opowiadanie
1948: Wielka nadzieja (Die größere Hoffnung), powieść,
1949: Lustrzane odbicie, opowiadanie (publikacja 1953 w tomie Der Gefesselte)
1953: Der Gefesselte, zbiór opowiadań (pierwotnie wydany 1952 pod tytułem Rede unter dem Galgen)
1953: Knöpfe słuchowisko radiowe
1957: Zu keiner Stunde. Szenen und Dialoge zbiór krótkich form
1961: Besuch im Pfarrhaus, słuchowisko
1963: Wo ich wohne, opowiadanie
1965: Eliza, Eliza, opowiadania
1969: Auckland, słuchowisko
1970: Nachricht vom Tag, opowiadania
1976: Schlechte Wörter, opowiadania
1978: Podarowana rada (Verschenkter Rat), poezja
1978: Meine Sprache und ich, opowiadania
1996: Kleist, Moos, Fasane, opowiadania
2001: Film und Verhängnis. Blitzlichter auf ein Leben, autobiografia
2005: Niewiarygodne podróże (Unglaubwürdige Reisen), przekład na język polski Emilia Bielicka, 2007, ISBN 978-83-07-03135-4
2006: Subtexte, esej

Wydania polskie

2002: Podarowana rada / Verschenkter Rat (wyd. dwujęzyczne), przeł. Ryszard Wojnakowski, Kraków, ISBN 83-913693-4-X
2013: Mój zielony osioł. Opowiadania, wiersze, słuchowiska. Wybór i układ utworów: Monika Schoeller i Dietrich Simon; redakcja i opracowanie Jacek St. Buras, Wrocław, ISBN 978-83-63129-47-7

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ElkeE. Schwarck ElkeE., Autoren in Wort und Bild, Gütersloch: Reinhard Mohn OHG (niem.).
↑ Postwar narrator of Nazi persecution, Ilse Aichinger, dies aged 95. [w:] Deutsche Welle [on-line]. www.dw.com, 11 listopada 2016. [dostęp 2016-11-11]. (ang.).
↑ Aichinger Ilse, [w:] JanJ. Chodera JanJ., MieczysławM. Urbanowicz MieczysławM. (red.), Mały Słownik Pisarzy Niemieckich, Austriackich i Szwajcarskich, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 14 .

Bibliografia

Richard Reichensperger, Ocalić ofiary w języku. O życiu i twórczości Ilse Aichinger, tłum. Dariusz Rogalski, Literatura na Świecie, nr 1–2/1997; toż samo [w:] Mój zielony osioł. Opowiadania, wiersze, słuchowiska. Wybór i układ utworów: Monika Schoeller i Dietrich Simon; redakcja i opracowanie Jacek St. Buras, Wrocław 2013, s. 479-492.
Adam Kulawik, Poezja jako pragnienie poznania [w:] Podarowana rada / Verschenkter Rat (wyd. dwujęzyczne), przeł. Ryszard Wojnakowski, Kraków 2002, s. 5-9.
Ilse Aichinger, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
Biografia w Deutsches Historisches Museum