Henryk Dembiński (generał)

Ten artykuł dotyczy polskim generale. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Henryk Dembiński

Gen. Henryk Dembiński
generał
Data i miejsce urodzenia	16 stycznia 1791 Strzałków
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1864 Paryż
Przebieg służby
Lata służby	1809-1850
Siły zbrojne	Armia Księstwa Warszawskiego Armia węgierska Armia turecka
Główne wojny i bitwy	Inwazja na Rosję (1812) Bitwa pod Smoleńskiem Powstanie listopadowe Bitwa pod Dębem Wielkim Bitwa pod Ostrołęką Powstanie węgierskie Bitwa pod Kápolną
Późniejsza praca	poseł na Sejm Królestwa Polskiego członek władz Związku Jedności Narodowej
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Dembiński, herbu Nieczuja (ur. 16 stycznia 1791 w Strzałkowie, zm. 13 czerwca 1864 w Paryżu) – polski generał, uczestnik napoleońskiej wyprawy na Rosję, powstania listopadowego i powstania węgierskiego a także podróżnik i inżynier.

Życiorys

Syn chorążego krakowskiego Ignacego Dembińskiego i Marianny Moszyńskiej – córki hrabiów Moszyńskich, grand-metrów saskiego dworu^[1]. Pierwsze lata życia spędził we wsi Góry, w majątku ziemskim należącym do jego dziadka^[2]. Kiedy rodzice kupili wieś Sędziejowice, zamieszkał razem z nimi w obszernym dworze^[3].

Posłany do wojskowej szkoły inżynierskiej w Wiedniu. W 1809 nie przyjął stopnia oficerskiego w armii austriackiej i zaciągnął się jako szeregowiec do armii Księstwa Warszawskiego. W 1812 awansowany na porucznika, a potem w trakcie bitwy pod Smoleńskiem na stopień kapitana. Był posłem na Sejm Królestwa Polskiego w roku 1825. Krótki czas mieszkał w Witkowicach koło Ropczyc.

Brał udział w powstaniu listopadowym, gdzie wyróżnił się zwłaszcza w wyprawie na Litwę.

W sierpniu 1831 został mianowany generałem dywizji i przez krótki czas pełnił funkcję wodza naczelnego. Gubernator wojskowy Warszawy od 9 sierpnia do 12 sierpnia 1831^[4]. Brał także udział w bitwach pod Dębem Wielkim i Ostrołęką. Po zakończeniu powstania wyemigrował do Francji, gdzie był związany z obozem A.J. Czartoryskiego. Członek władz Związku Jedności Narodowej^[5].

W powstaniu węgierskim w 1849 roku dowodził węgierską Armią Północną, następnie powołany na stanowisko szefa sztabu naczelnego i wodza naczelnego armii węgierskiej. Ponieważ jego kandydatura wzbudzała zazdrość wśród niektórych węgierskich przywódców (szczególnie Artúra Görgeya), z funkcji tej zrezygnował po niepowodzeniu pod Kápolną. Po kolejnej klęsce armii węgierskiej pod Temeszwarem oraz rezygnacji Lajosa Kossutha wyjechał do Turcji i wstąpił do armii sułtana osmańskiego Abdülmecida I.

W 1850 r. powrócił do Paryża, gdzie zmarł. Pochowany na cmentarzu w Montmorency^[6].

Upamiętnienie

W Strzałkowie w miejscowości urodzenia gen. Henryka Dembińskiego w okresie Polski Ludowej zbudowano pomnik poświęcony generałowi na którym umieszczono napis, cyt.GENERAŁOWI HENRYKOWI DEMBIŃSKIEMU 1791-1864 UR W STRZAŁKOWIE BOHATEROWI WALK O WOLNOŚĆ POLSKI 1830/31 I WĘGIER 1848/49 RODACY.

W Budapeszcie znajduje się ulica Dembinszky utca.

Przypisy

Bibliografia

• A.Bata Ropczyce i Ziemia Ropczycka ,2002 str.26.

Linki zewnętrzne

• Henryk Dembiński w bibliotece Polona
• Polskie krajobrazy
• Zygmunt Miłkowski 'Sylwety emigracyjne'. biblioteka.vilo.bialystok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-28)].