Galman

Zobacz też: Galman w innych znaczeniach tej nazwy.
Galman
Galman ze Stolbergu

Galman – górnicze określenie utlenionych rud cynku[1], przeważnie mieszaniny smithsonitu i hemimorfitu (kalaminu)[2].

Nazewnictwo

Wyróżniono:

  • galman biały (pospolity[3]) – z małymi domieszkami uwodnionych tlenków żelaza[2], w obrębie którego wyodrębniono:
    • zwyczajny galman ziemisty: matowa, nieprzezroczysta żółtawa, szarawo-biała, żółtawo-szara, słomiano-żółta skała występująca w „nerkach” sferoidalnych oraz zbitych skorupach; przełam ziemisty, równy bądź płasko-muszlowy[3]
    • zwyczajny galman skorupowy: barwa zbliżona do galmanu ziemistego; drobnoziarnisty, nieco porowaty, czasem w postaciach naciekowych[3]
  • galman czerwony (żelazisty[1]) – mieszanina węglanu cynku i wodorotlenku żelaza(III)[3], z domieszką kilku procent tlenku żelaza(III)[2] i manganu[3]
  • galman węglanowy (węglowy, szpatowy, szpat cynkowy[3]) – najczystsza odmiana galmanu[4] z przewagą smithsonitu[2]
  • galman krzemianowy (krzemowy) – z przewagą hemimorfitu[2]

Występowanie w Polsce

  • galmany smithsonitowe (czerwone) rozpowszechnione są na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, w złożach rud cynku i ołowiu; w okolicach Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza, Trzebini, Jaworzna.
  • galmany monheimitowe – w rejonie Chrzanowa
  • galmany krzemianowe są spotykane w nieczynnych kopalniach w okolicach Tarnowskich Gór, Brzezin Śląskich, Miechowic

Na Górnym Śląsku okres największego wydobycia galmanu trwał od drugiej połowy XVIII do końca XIX wieku (zob. kopalnia Szarlej) i przyczynił się do znacznego rozwoju gospodarczego tego regionu.

Zastosowanie

Przypisy

  1. ↑ a b Pusch 1903 ↓, s. 73.
  2. ↑ a b c d e Hornig 1963 ↓.
  3. ↑ a b c d e f Pusch 1903 ↓, s. 74.
  4. ↑ Pusch 1903 ↓, s. 75.
  5. ↑ Roman Majorczyk: Historia górnictwa kruszcowego w rejonie Bytomia. Bytom: 1985, s. 48.

Bibliografia

  • Alfred Hornig. Rudy śląsko-krakowskiego triasu. „Wszechświat”. 1941 (3), s. 63, 1963-03. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. 
  • Jerzy Bogumił Pusch: Geologiczny opis Polski oraz innych krajów, na północ od Karpat położonych. Dąbrowa: Drukarnia St. Święckiego, 1903.
Identyfikatory zewnętrzne:
  • identyfikator minerału w Mindat: 8129