Edmund Spenser

Data urodzenia

ok. 1552

Data śmierci

23 stycznia 1599

Narodowość

angielska

Język

angielski

Dziedzina sztuki

poeta, humanista

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty w Wikiźródłach

Edmund Spenser (ur. ok. 1552, zm. 13 stycznia^?/23 stycznia 1599^[1]) – angielski poeta i humanista^[2]^[3].

Życiorys

Niewiele wiadomo o wczesnym życiu Spensera^[4]. Urodził się w 1552 lub 1553 w Londynie^[4]. Studiował w Pembroke Hall na University of Cambridge^[4]. Bakalaureat uzyskał w 1573, a magisterium otrzymał w 1576^[4]. Był dworzaninem lorda Leicestera, przebywał wraz z nim na dworze Elżbiety I^[5]. Z Leicesterem zaznajomił go profesor retoryki i pomniejszy poeta Gabriel Harvey^[3], jego pierwszy mentor^[5]. W 1580 został sekretarzem Irlandii^[3]. Jeden z najwybitniejszych reprezentantów angielskiego renesansu i epoki elżbietańskiej. Jego mecenasem był Edward de Vere^[6]. Spenser był przyjacielem poety Philipa Sidneya^[2]. Był żonaty. Miał trzech synów i córkę^[3].

Twórczość

Edmund Spenser pisał bardzo dużo. Był autorem głośnych utworów, takich jak:

The Faerie Queene^[7]^[2] (Królowa wieszczek) – utwór za pomocą alegorii wychwalający rządy Tudorów,
Shepheards Calender (1579)^[2] – pasterski poemat,
Amoretti (1595)^[2] – zbiór sonetów,
Epithalamion (1595) – napisany na jego własne wesele^[2],
The Four Hymns (1596).

Nowatorstwo wersyfikacyjne

Spenser wynalazł strofę dziewięciowersową, rymowaną ababbcbcc, z ostatnim wersem dłuższym od pozostałych^[2], nazywaną odtąd jego imieniem (strofa spenserowska^[8]) oraz własny schemat rymowania sonetu abab bcbc cdcd ee (sonet spenserowski)^[9]. Strofa spenserowska stała się jedną z najbardziej popularnych angielskich kunsztownych form wierszowych. Była wykorzystywana zarówno w liryce, jak i największej epice. Cytat w oryginalnej elżbietańskiej ortografii angielskiej.

Gentle Knight was pricking on the plaine,

Y cladd in mightie armes and siluer shielde,

Wherein old dints of deepe wounds did remaine,

The cruell markes of many' a bloudy fielde;

Yet armes till that time did he neuer wield:

His angry steede did chide his foming bitt,

As much disdayning to the curbe to yield:

Full iolly knight he seemd, and faire did sitt,

As one for knightly giusts and fierce encounters fitt^[10].

Edmund Spenser, The Faerie Queene: Book I, Canto 1.

Wpływ

Edmund Spenser wywarł wielki wpływ na późniejszych poetów angielskich. Twórcy ci naśladowali styl poety i posługiwali się wymyśloną przez niego strofą. Spenser jako liryk i epik wpłynął na Johna Miltona^[11]. Do autorów pozostających w orbicie oddziaływania Spensera należał też romantyk John Keats^[12]. Wkrótce po tym, jak nauczyciel Charles Cowden Clarke zapoznał go z twórczością renesansowego klasyka, Keats napisał wiersz Imitation of Spenser, będący jego pierwszym zachowanym do dzisiaj utworem^[13]. Strofą pomysłu Spensera pisali swoje wiersze i poematy nie tylko poeci angielscy i amerykańscy, ale również polscy (Juliusz Słowacki, Jan Kasprowicz) i czescy (Jaroslav Vrchlický).

Tłumaczenia polskie

Fragmenty The Faerie Queene, pod tytułem Królowa wieszczek, przełożył na język polski Jan Kasprowicz. Utwory Spensera znalazły się też w antologiach: Poeci języka angielskiego, tom I (Warszawa 1969); Jerzy Pietrkiewicz, Antologia liryki angielskiej 1300–1950 (Warszawa 1997) i Od Chaucera do Larkina. 400 nieśmiertelnych wierszy 125 poetów anglojęzycznych z 8 stuleci (przekład Stanisław Barańczak, Kraków 1993).

Przypisy

↑ OUPblog, The death of Edmund Spenser [online], OUPblog, 13 stycznia 2013 [dostęp 2023-06-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Spenser Edmund, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-02-20] .
↑ ^a ^b ^c ^d Edmund Spenser. luminarium.org. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Edmund Spenser, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-02-19] (ang.).
↑ ^a ^b Edmund Spenser, Poet (1552–1599). PoetryFoundation.org. [dostęp 2017-02-19]. (ang.).
↑ Gary Goldstein: Edward de Vere, Earl of Oxford (1550-1604). luminarium.org. [dostęp 2017-02-19]. (ang.).
↑ The Faerie Queene, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-02-19] (ang.).
↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 356. ISBN 978-83-233-4066-9.
↑ Witold Ostrowski: Sonet spenserowski. W: Słownik rodzajów i gatunków literackich. Grzegorz Gazda (red.), Słowinia Tynecka-Makowska (red.). Kraków: Universitas, 2006, s. 717-718. ISBN 83-242-0474-1.
↑ Edmund Spenser: The Faerie Queene: Book I, Canto 1.. luminarium.org. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
↑ Claribel May Nothnagle: The Influence of the Poetry of Edmund Spenser upon the Poetry of John Milton. open.bu.ed, 1942. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
↑ William A. Read: Keats and Spenser. jstor.org, 1903. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
↑ John Keats: Imitation of Spenser. spenserians.cath.vt.edu. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).