Diecezja (starożytność)

Ten artykuł od 2018-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Zobacz też: Diecezja (Kościół).

Diecezja (łac. dioecēsis, od gr. διοίκησις, „administracja”) – jedna z jednostek podziału administracyjnego późnego Cesarstwa Rzymskiego, począwszy od okresu tetrarchii. Stanowiła pośredni poziom podziału państwa, zawierała kilka prowincji, sama będąc częścią prefektury.

Historia

Diecezje cywilne

Reorganizacja Imperium Rzymskiego nazywana „Tetrarchią” została rozpoczęta przez cesarza Dioklecjana w latach 90. III wieku. Podzielił istniejące prowincje na mniejsze, spójniejsze i łatwiejsze w kontroli prowincje, oraz rozbudowano w nich biurokrację. Prowincje pogrupowano w 12 diecezji, każdą zarządzaną przez urzędnika nazywanego vicarius (wikariusz). Te stanowiły części większych jednostek – prefektur, zarządzanych przez potężnych urzędników zwanych prefektami pretoriańskimi. W systemie tetrarchii, każdy z dwóch starszych cesarzy (Augustów) miał prefekta pretoriańskiego. Największa diecezja, Wschód, zawierała 16 prowincji, a najmniejsza, Brytania, tylko 4.

Po ustanowieniu terytorialnych prefektur pretoriańskich przez Konstantyna ok. 326-8, diecezje funkcjonowały poziom pośredni między prowincjami a prefekturami, aczkolwiek hierarchia nie była „sztywna”: zarządcy prowincji mogli odnosić się bezpośrednio do prefekta lub cesarza, i vice versa. Na Zachodzie, diecezje rozwiązano gdy osłabła zwierzchność Rzymu, ale na Wschodzie przetrwały dłużej. Po stwierdzeniu, że są nieefektywne, cesarz Justynian I rozwiązał większość diecezji w reformie administracji w latach 30. VI wieku, zwiększając przy tym autorytet zarządców prowincji. Te działania zostały rozszerzone na odzyskane tereny Italii i Afryki, gdzie Justynian wolał ustanowić prefektów pretoriańskich bezpośrednio nadzorujących prowincje.

Wprowadzenie terminu do użytku religijnego

Między IV a VI stuleciem, gdy stara struktura administracyjna zaczęła się kruszyć, rola biskupów na ziemiach zachodnich Imperium pozwoliła tym ziemiom i ich mieszkańcom utrzymać pozór cywilizacji, podczas gdy autorytet Rzymu ginął. Senatorska arystokracja, zwłaszcza w prowincjach, dalej służyła w wielu miejscach jako lokalne autorytety uzupełniając autorytet Kościoła. Pod koniec starożytności, polityczna siła często bywała przejmowana przez regionalnego biskupa. To przeniesienie autorytetu z urzędników świeckich na kościelnych przywódców było naturalne, z powodu bliskiej integracji świeckiego i religijnego przewodnictwa w Imperium, terytoria administracji kościelnej zawsze pokrywały się z odpowiadającymi obszarami administracji cywilnej.

Gdy katolicyzm i prawosławie zaczęły definiować swoją strukturę hierarchiczną, wzorowali się na starej rzymskiej terminologii i metodach opisywania jednostek administracyjnych i hierarchii, co często powodowało całkowite zniknięcie podziału między władzą świecką i religijną. W Cesarstwie wschodniorzymskim, stało się to zasadą: patrz Cezaropapizm.

Tysiąc lat później ten proces został w pewien sposób powtórzony, kiedy Imperium Osmańskie zajęło Cesarstwo bizantyńskie i wschodni biskupi przyjęli role polityczne, gdy rzymska struktura państwowa została zniesiona. W czasach współczesnych, wiele ze starożytnych diecezji, pomimo dalszych podziałów, zachowało granice dawno już nieistniejących podziałów z czasów rzymskich.

Zobacz też

Zobacz hasło diecezja w Wikisłowniku

• Diecezja, terytorium kościelne oryginalnie pokrywające się z diecezją cywilną.