Sureth

Sureth
ܣܘܪܝܬ
Gesproken in Irak, Iran, Syrië
Vitaliteit Bedreigd
Sprekers 800.000[1]
Alfabet Madenkhaya (Swadaya) Oost-Syrisch alfabet
Erkende minderheidstaal
in
Irak (Erkende taal en grondwettelijk recht op onderwijs in de moedertaal)
Taalcodes
ISO 639-3 aii
Sureth
Portaal  Portaalicoon   Taal

Sureth (Syrisch: ܣܘܪܝܬ, Sureth), Oost-Syrisch of Assyrisch[2][3] wordt gebruikt als overkoepelende term verwijzend naar noordoostelijke Neo-Aramese varianten die worden gesproken door etnische Assyrische leden van de Chaldeeuws-Katholieke Kerk en de Assyrische Kerk van het Oosten.[4] We onderscheiden het Oost-Syrisch en het West-Syrisch.[5]

Sureth-sprekers zijn inheems van Mesopotamië, vanaf de Tigris naar Oosten, Hakkari in het zuidoosten van Turkije, een groot gebied dat zich uitstrekt van de vlakte van Urmia in het noordwesten van Iran tot de vlakte van Nineveh, Erbil, Kirkuk en Duhok-regio's in Noord-Irak.[6]

Geschiedenis

Zie Aramees en Syrisch voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Het Sureth stamt af van een veel ouder gesproken variant van het Imperiaal-Aramees dat gesproken werd in het Nieuw-Assyrische Rijk. Uit het Imperiaal Aramees in Assyrië ontstonden lokale ongeschreven Aramese dialecten, zoals het Suret. Rond 700 voor Christus begon het Aramees langzaam het Akkadisch te vervangen in Assyrië, Babylonië en de Levant. Wijdverspreide tweetaligheid onder Assyrische burgers was al aanwezig voor de val van het rijk.[7] Het is het resultaat van wat een Aramees-Assyrische symbiose word genoemd.[8] Het verband tussen het Assyrisch-Akkadisch en het moderne Suret wat ook wel het Assyrisch-Aramees wordt genoemd, werd al opgemerkt in 1974, toen een studie van Stephen A. Kaufman ontdekte dat het Syrisch, een Aramees dialect dat vandaag de dag voornamelijk gebruikt wordt als liturgische taal, ten minste veertien exclusieve (d.w.z. niet aangetroffen in andere dialecten) leenwoorden heeft uit het Assyrisch-Akkadisch, waaronder negen die duidelijk afkomstig zijn uit het oude Assyrische dialect (waarvan zes architectonische of topografische termen).[9]

De verschillen met de Kerk van het Oosten leidden tot het bittere Nestoriaans Schisma in de Syrisch-sprekende wereld. Als gevolg van het schisma en de verdeeldheid tussen het leven in het Byzantijnse Rijk in het westen en het Sassandisch Rijk in het oosten, ontwikkelde het Syrisch verschillende westerse en oosterse variëteiten. Hoewel het een en dezelfde taal blijft met een hoge mate van begrip tussen de variëteiten, hebben de twee verschillende variaties in uitspraak en schrijfsystemen en, in mindere mate, in woordenschat en grammatica. In de loop van de derde en vierde eeuw begonnen de inwoners van de regio het christendom te omarmen. Vanwege theologische verschillen vielen de Syrisch sprekende christenen in de vijfde eeuw uiteen in de Kerk van het Oosten, of Oost-Syrische ritus, onder het Sassandisch Rijk, en de Syrisch-orthodoxe, of West-Syrische ritus, onder het Byzantijnse Rijk. Na deze scheiding ontwikkelden de twee groepen verschillende dialecten die voornamelijk verschilden in de uitspraak en de schriftelijke symbolisatie van klinkers.[10][11]

Dialecten

Binnen het Sureth bestaan er vijf grote dialectgroepen. Het Nineveh Vlakte-dialecte, het Oost-Hakkarisch, het West-Hakkarisch, het Urmisch en het dialect van Gzira/Sirnak-Cizre/Bohtan. Deze grote dialectgroepen kennen allemaal ook nog eens sub-dialecten. Deze zijn meestal gebaseerd op de namen van lokale steden of dorpen. De onderlinge verstaanbaarheid tussen de Suret-dialecten is 80%-90%.

Alfabet

Zie Aramees alfabet en Syrisch alfabet voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Sureth wordt in oost Syrische karakters geschreven. Dit schrift wordt in het Aramees (ܡܕܢܚܝܐ) Madenhoyo genoemd, dat 'Oosters' betekent. Een andere naam voor het schrift is (ܣܘܕܝܐ) Swodoyo, dat zich vertaald in 'conversationeel' of 'hedendaags', wat het gebruik ervan weerspiegelt bij het schrijven van modern Aramees. Het schrift is ontwikkeld op basis van het Estrangelo en toont grote gelijkenissen. Het Estrangelo is de oudste en klassieke vorm van het Syrische schrift. Aramees wordt van rechts naar links geschreven en gelezen.

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ https://www.ethnologue.com/language/aii/
  2. ↑ McClure, Erica (2001). Codeswitching Worldwide. De Gruyter Mouton. ISBN 978-3-11-080874-2 "Oral and written Assyrian-English codeswitching"
  3. ↑ Assyrian Neo-Aramaic. Geraadpleegd op 30-05-2024.
  4. ↑ Talay, Shabo (2009). Bridging the Tigris: Common features in Turoyo and North-eastern Neo-Aramaic. Gorgias Press, 161–176. ISBN 978-1-4632-1660-3 ""the majority of the Christian NENA speakers belong to the Eastern Syriac Churches, who are called Assyrians and Chaldeans.""
  5. ↑ Ghequière, K. (1998). Ethnicity, Language and Religion of the Suryoye. In Leman, J. (Ed.), The Dynamics of Emerging Ethnicities: immigrant and indigenous ethnogenesis in confrontation, pp.57- 86.
  6. ↑ Fox, Samuel Ethan (1994). The Relationships of the Eastern Neo-Aramaic Dialects. Journal of the American Oriental Society 114 (2): 154–162. ISSN:0003-0279. DOI:10.2307/605827.
  7. ↑ Parpola, Simo (2004). National and Ethnic Identity in the Neo-Assyrian Empire and Assyrian Identity in Post-Empire Times. Journal of Assyrian Academic Studies, University of Helsinki.
  8. ↑ Gzella, Holger (2008). Aramaic in its Historical and Linguistic Setting. Harrassowitz.. ISBN 9783447057875.
  9. ↑ Kaufman, Stephen (1974). The Akkadian Influences on Aramaic. The Oriental Institute of the University of Chicago Assyriological Studies. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-62281-9..
  10. ↑ Bae, C (Maart 2004). Aramaic as a Lingua Franca During the Persian Empire (538-333 BCE). Journal of Universal Language, p. 1-20.
  11. ↑ Beyer, Klaus (1986). The Aramaic Language: Its Distribution and Subdivisions. Vandenhoeck & Ruprecht, p. 44. ISBN 9783525535738.