Julianakanaal

Julianakanaal
Lengte	36 km
Scheepsklasse	CEMT Va (vanaf 2023 Vb)
Jaar ingebruikname	1935
Van	Maas
Naar	Maas
Loopt door	Limburg Limburg
Portaal    Maritiem

Het Julianakanaal is een kanaal in de Nederlandse provincie Limburg dat een deel van het water van de Maas doorvoert. Het grootste deel van de scheepvaart dat via de Maas naar België en Frankrijk gaat, gaat door het Julianakanaal. De toegang tot het kanaal bovenstrooms ligt bij Kmr 6,41. Ontwerper van het kanaal was Dirk Jakobus Klink.

Het kanaal begint ten noorden van Maastricht bij de stuw van Borgharen als aftakking van de Maas en eindigt ongeveer 36 km verder bij Maasbracht, waar het water de Maas weer instroomt. Het kanaal volgt de loop van de Maas, die iets ten westen van het kanaal stroomt, en daar de grens met België vormt (de "Grensmaas"). Ten oosten van het kanaal loopt de A2.

Geschiedenis

Het kanaal is vernoemd naar Prinses Juliana. Op 16-jarige leeftijd kwam ze op 22 oktober 1925 naar Limmel om symbolisch de eerste schop in de grond te steken. Ter hoogte van Elsloo moest in 1929 de Scharberg worden doorgraven. Bij deze werkzaamheden werd een grondlaag die rijk was aan haaientanden uit het Mioceen aangesneden.^[1] Het kanaal was gereed in 1934, maar werd officieel geopend op 16 september 1935. Met de aanleg van het Julianakanaal was de Maaskanalisatie voltooid.

In de Tweede Wereldoorlog had het nog relatief jonge kanaal een belangrijke strategische functie, eerst belette het de Duitsers op te rukken naar het westen, en later hield het de geallieerden tegen die richting Duitsland trokken. Diverse bruggen werden opgeblazen. De laatste brug, bij Elsloo, werd pas in de jaren 60 teruggeplaatst. Dit was mede te wijten aan de bijzondere ligging van deze brug. Hoewel het de enige brug over het Julianakanaal is die lager ligt dan het omliggende landschap, ligt ze toch het hoogst boven het water van allemaal. Tot de terugplaatsing van de brug voer er een veerpont.

Op 19 september 1944 werd Grevenbicht bevrijd, maar de frontlinie bleef bij het enkele kilometers noordelijk gelegen Illikhoven steken. Daarmee dreigde het gevaar dat de terugtrekkende bezetter de schepen in de berghaven van Schipperskerk haven tot zinken zou brengen. Twee schepen waren al in de havenmond op de bodem gezet. Maar doordat niet nader genoemde verzetshelden de sluis bij Roosteren 'onklaar' maakten, de sluisdeuren saboteerden, liep de haven en het kanaal vanaf de sluis bij Born in noordelijke richting leeg. De schepen in de haven kwamen daarmee droog te liggen, waardoor ze niet meer tot zinken konden worden gebracht.^[2] 30 september 1944 werden zo'n 240 schepen in de haven van Maasbracht, rond Maastricht en elders op het Julianakanaal door Duitse 'Sprengkommando's' opgeblazen.^[3]

In 1961 werd een verdrag tussen de Nederlandse en Belgische overheid getekend voor een toekomstige verbinding van het Julianakanaal met het Albertkanaal, maar dit Cabergkanaal werd uiteindelijk niet aangelegd. Op 27 februari 2013 werd er een definitief verdrag ondertekend waarin beide landen aangaven niet meer verder te gaan met de plannen voor het Cabergkanaal.

Op 27 januari 2004 dreigde na het verzakken van een dijk een deel van de stad Stein onder water te lopen. De dijk bleek te zijn weggezakt door lekkage van een oude waterleiding uit de tijd van de aanleg van het kanaal. Deze leiding was vergeten, maar stond nog wel onder druk.

In 2022 werd begonnen met een project om het kanaal tussen Berg en Obbicht geschikt te maken voor de tweebaksduwvaart (klasse Vb), ofwel schepen met een lengte tot 190 meter, breedte 11,4 m en diepgang van 3,5 m.^[4] Op 23 februari 2023 liep een bouwkuip, die de helft van het kanaal in beslag nam, vol water.^[5] Om de bouwkuip weg te halen kondigde Rijkswaterstaat aan dat het kanaal zeker vier maanden wordt afgesloten voor alle verkeer vanaf oktober 2024. De optie om het kanaal deels open te houden tijdens de werkzaamheden, werd afgewezen, omdat er ter plekke teveel onveilige situaties waren ontstaan door schepen die onverantwoord snel langs de bouwkuip voeren. Het locale bedrijfsleven vreesde dat door werkzaamheden in België, alternatieve routes niet bruikbaar zijn en de haven van Stein onbereikbaar wordt.^[6]

Waterstanden

• Sluis Limmel - Sluis Born: KP SP (Borgharen) = NAP +44,00 m
• Sluis Born - Sluis Maasbracht: KP = NAP +32,65 m
• Sluis Maasbracht - Maas: SP (Linne) = NAP 20,80 m

Schutsluizen

• KM 0,8 Sluis Limmel werd in 2018 vervangen door een nieuwe, tegen overstromingen beschermende keersluis zonder schutfunctie.
• KM 20,9 Sluis Born
• KM 26 Sluis Roosteren werd na 1965 overbodig en na de modernisering van de sluizen van Born en Maasbracht gesloopt.
• KM 34 Sluis Maasbracht

Havens

• KM 9,10 de Beatrixhaven in Maastricht
• KM 10,96 een werkhaven van Rijkswaterstaat
• KM 19,73 de Haven van Stein, die als industriehaven vroeger van zeer groot belang was door de nabije ligging van de staatsmijnen. Het was op het Duitse Duisburg na de grootste binnenhaven van Europa.
• KM 28,46 de Berghaven te Schipperskerk
• KM 29,23 de Overlaadhaven Born
• KM 29,62 de Franciscushaven te Buchten, gereed in juni 1962
• KM 30,42 de Gulik-Gelrehaven te Holtum-Noord bij Holtum
• KM 38,50 de loshaven van Echt
• KM 41,02 de Wachthaven te Maasbracht
• KM 41,96 de Industriehaven Maasbracht
• KM 42,38 de Lighaven duwbakken Maasbracht

Bruggen

Over de kanalen liggen in totaal 16 bruggen. Voor een compleet overzicht:

Zie Lijst van bruggen over het Julianakanaal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Afstanden

Om praktische redenen is het nulpunt van de kilometerraaien gelegen op het splitsingspunt Toeleidingskanaal naar Ternaaien/Gekanaliseerde Maas omdat de hoofdroute voor de scheepvaart naar het zuiden door de Sluizen van Ternaaien gaat.

Zie de categorie Julianakanaal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.