Halva

Halva
Halva
Hoofdingrediënt(en) Sesamzaad
Serveertemperatuur Kamertemperatuur
Gegeten met Yoghurt
Energie 566 kJ/kcal per 100gr[1]
Portaal  Portaalicoon   Eten en drinken
Een Somalische (xalwo) halva

Halva (ook "Halvah", "Halwa"[2], "Xalwo" en andere spellingen) is een soort suikergoed dat is ontstaan in Iran en gemeengoed geworden is in onder meer het Midden-Oosten, Turkije, Armenië en India. De naam wordt gebruikt voor een brede variëteit van recepten, meestal een dikke pasta gemaakt van bloem, boter, vloeibare oliën, saffraan, rozenwater, melk, cacaopoeder en suiker.[3][4][5]

Populariteit

Halva is populair in Iran, India, het Midden-Oosten, Armenië, Georgië, Azerbeidzjan, Somalië, Djibouti, Griekenland, Turkije, Polen, Balkan (schiereiland), Rusland, Israël, Oekraïne, Roemenië, Wit-Rusland en Tsjechië.

Etymologie

Het woord halva werd tussen 1840 en 1850 voor het eerst in de Engelse taal gebruikt. Het woord is afgeleid van het gelijknamige Roemeens woord, wat weer afstamt van het Osmaanse حلوى (helva). Het Osmaanse woord gaat terug op het Met Perzische حلوا (halva) roots Arabische حلوى (halavi), het woord voor zoete confectie.[6][7]

Geschiedenis

Halva komt oorspronkelijk uit Perzië (thans Iran).[8][9] De eerste verwijzing naar halvah verscheen in de 7e eeuw, verwijzend naar een mengsel van gepureerde dadels met melk. Tegen de 9e eeuw werd de term toegepast op tal van zoetigheden, waaronder de thans bekende gezoete gekookte griesmeel of meelpasta.[3][6]

Veel van de eerdere Perzische recepten werden gedocumenteerd in de 13e eeuw in het Arabische kookboek Kitab al-Tabikh (Het Boek van Gerechten), en ook in het anonieme Spaanse kookboek uit de 13e eeuwse. Halva werd overgenomen door de Ottomaanse Turken, samen met een op sesam gebaseerde versie, en werd verspreid door het hele rijk.[6]

Varianten

De meeste soorten halva zijn relatief dikke confecties, gezoet met suiker of honing.[10] De textuur kan per type verschillen: zo zijn op griesmeel gebaseerde halva's heel boterachtig, vochtige en kleverig[11], maar ook gelatine-achtig en een beetje doorzichtig, terwijl op sesam gebaseerde halva's droger en kruimeliger zijn.[12]

Halva van graan

Op graan gebaseerde halva wordt gemaakt door maïszetmeel te roosteren in olie, dat te vermengen met een Roux en vervolgens te koken met een suikerige siroop. Pure maïs wordt zelden gebruikt.

Gerechten gemaakt van graan/griesmeel bestaan uit suji ka halwa in India en irmik helvasi in Turkije. Het griesmeel wordt eerst geroosterd in vet, olie of boter, waar daarna water of melk en, naar smaak, suiker aan wordt toegevoegd.[13]

Halva van zuivel

In Myanmar bestaat een op zuivel gebaseerde halva, gemaakt met rijstbloek, bekend als pathein halawa. Dit wordt gezien als een delicatesse uit de stad Pathein.[bron?]

Halva van sesam

Op sesam gebaseerde halva is populair in de Balkan, Polen, het Midden-Oosten en andere gebieden rondom de Middellandse Zee. De hoofdingrediënten zijn Tahin, suiker en Glucose of Honing[3][14][15] en eiwit. Aan sommige recepten wordt tevens stokroos toegevoegd om de oliën te stabiliseren en een unieke textuur te creëren. Andere ingrediënten zijn pistache, cacaopoeder, sinaasappelsap, vanille of chocola. Die worden toegevoegd aan de tahinbasis.[3][16]

Halva van zonnebloem

Op zonnebloem gebaseerde halva is populair in de voormalige Sovjet-Unielanden, evenals in Bulgarije en Roemenië.[17] Het wordt gemaakt van geroosterde zonnebloempitten in plaats van sesam, maar er kunnen ook andere ingrediënten in zitten zoals cacaopoeder, noten of vanille.[18][19] In 1996 werd ongeveer 4-5 duizend ton halva van zonnebloem gemaakt in Oekraïne.[20]

Halva van pinda's

In Argentinië hebben Griekse immigranten aan het begin van de 20e eeuw een soort halva gemaakt onder de naam mantecol. Dit recept bevat pindakaas en is te koop onder de namen mantecol en nucrem.

Floss halva

Pişmaniye (Turks) of floss halva is een traditioneel suikergoed gemaakt in Kocaeli. De halva wordt gemaakt door dunne draden te weven, daar ballen van te maken en die in een lichte confectie te dopen. De receptuur bestaat voornamelijk uit meel en suiker. Het resultaat is een halva met een luchtige consistentie, zoals een suikerspin. Floss halva is beschikbaar met pistache en er zijn ook merken met halal- en kosherkeurmerken.

Halva van kikkererwten

Een soortgelijke op kikkererwt gebaseerde versie van floss halva is populair in Noord-India. Deze is iets dikker en wordt vaak patisa of sohan papdi genoemd. In de Chinese keuken wordt deze versie ook gegeten als tussendoortje of dessert.

Andere varianten

Een andere variant is halva op basis van rauwe sesam (tahin), rauwe amandel, rauwe agavenectar en zout. Deze ingrediënten worden vermengd en vervolgens ingevroren.[21] Deze variant wordt ook in Iran en Israël gegeten.

Cultureel gebruik

Halva kan worden gegeten worden als tussendoortje, maar ook onderdeel zijn van een maaltijd.

Irak

Een variant van halva, Sheki Halva, is ontstaan in het oude Mesopotamië (thans Irak en Azerbeidzjan). Het verhaal gaat dat eeuwen dat de halva naar de Sheki Khanaat werd gebracht voor de Khan, omdat hij van zoetigheden hield.[22] Anno 2023 is het een populair tussendoortje in de Sheki-regio en heel Azerbeidzjan.

Griekenland

Halva is een traditioneel voedsel van de Griekse orthodoxen. Tijdens de vastentijd krijgen zij voedselbeperkingen opgelegd, waardoor halva een gezond alternatief is.[23]

India

De geschiedenis van Kozhikode halva in Kerala gaat terug tot het Zamorin-tijdperk. Zamorin nodigde chefs uit van Gujarat om halva voor het koninklijke banket te bereiden.[24] Ze mochten zelfs op plekken komen buiten de koninklijke keuken. Thans wordt deze variant verkocht door snoepverkopers, bekend als SM (sweet meat) of Mittayitheruvu.[25] Kozhikode halva wordt gemaakt van pure kokosnootolie in plaats van botervet. Kozhikode halva zorgt volgens traditionele opvatting ook voor religieuze harmonie: volgers van Dharmashastra van aanliggende staten Karnataka en Andhra Pradesh kochten halva en chips, zoals prasadam (heilig voedsel). Ze verdeelden het tussen buren en vrienden.[26]

Iran

In Iran wordt halva vaak geserveerd op bruiloften, religieuze ceremonies en begrafenissen.

Halva ardeh is een Perzische term voor een op tahin gebaseerde halva en kan al dan niet hele pistachenoten bevatten. Ardeh is gemaakt met sesam in een soort pasta en wordt vaak gezoet met siroop.[27][28]

Myanmar

In Myanmar wordt naar halva vaak gerefereerd als Pathein halawa (ပုသိမ်ဟလဝါ), een Birmaanse confectie of mont (snack) gemaakt van kleefrijstmeel, rijstmeel, melk en stukjes kokosnoot uit de Irrawaddy-delta in de stad Pathein.

Armenië

In Armenië wordt halva vaak gegeten tijdens oud en nieuw, maar is het hele jaar door verkrijgbaar.[29] Er zijn meerdere variaties van Armeense halva: een van die soorten is droge halva en wordt gemaakt met suiker; een andere is natte halva die gemaakt wordt met honing of siroop.[29] In de provincie van Lori wordt een speciale halva gemaakt met dikke zure room en in Kharput wordt halva gemaakt met ongezouten kaas. Armenen uit Nor Chugha (Iran) bedekken de halva met dadels. Halva wordt ook vaak gemaakt en gegeten op bruiloften en begrafenissen.[29] Halva met amandelen wordt ook veel gegeten in Armenië. Op St. Sarkisdag geloven Armenen dat voordat men de goede halva mag eten, men eerste de slechte koek moet eten genaamd aghlabit. Aghlabit is een behoorlijk zoute koek of wafel. De halva voor die wordt gemaakt van marshmallows.[30]

Bronnen, noten en/of referenties
  • Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Halva op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
  1. ↑ Halva. Calorielijst.nl. Gearchiveerd op 5 juli 2022.
  2. ↑ clark, melissa, Clark, Melissa (March 24, 2004). "For Halvah, Use 1/2 Cup Nostalgia". The New York Times. Retrieved November 15, 2020. (march 24, 2004). Geraadpleegd op 8/16/2023.
  3. ↑ a b c d (en) Davidson, Alan (21 augustus 2014). The Oxford Companion to Food. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-104072-6.
  4. ↑ (en) Sharar, Abdul Halim (12 mei 1994). Lucknow: The Last Phase of an Oriental Culture. OUP India. ISBN 978-0-19-563375-7.
  5. ↑ (en) Hosking, Richard (2010). Food and Language: Proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cooking 2009. Oxford Symposium. ISBN 978-1-903018-79-8.
  6. ↑ a b c (en) Marks, Gil (17 november 2010). Encyclopedia of Jewish Food. HMH. ISBN 978-0-544-18631-6.
  7. ↑ (en) Halvah | Define Halvah at Dictionary.com. web.archive.org (6 maart 2016). Gearchiveerd op 6 maart 2016. Geraadpleegd op 16 augustus 2023.
  8. ↑ (en) Marks, Gil (17 november 2010). Encyclopedia of Jewish Food. HMH. ISBN 978-0-544-18631-6.
  9. ↑ (en) Foundation, Encyclopaedia Iranica, Welcome to Encyclopaedia Iranica. iranicaonline.org. Geraadpleegd op 16 augustus 2023.
  10. ↑ (en) Kobren, Gerri (August 17, 1983). "What's this stuff called halvah?". The Herald News (Passaic, New Jersey). Independent Press Service. p. C-4. Retrieved August 17, 2022 – via Newspapers.com.
  11. ↑ (en) Amit, Dassana, Suji ka Halwa | Sheera Recipe. Dassana's Veg Recipes (3 juli 2021). Geraadpleegd op 16 augustus 2023.
  12. ↑ (en) Shah, Khushbu, Halwa vs. Halvah: An Investigation. TASTE (8 juni 2017). Geraadpleegd op 16 augustus 2023.
  13. ↑ (en) Segnit, Niki (5 november 2019). Lateral Cooking. Bloomsbury Publishing USA. ISBN 978-1-63557-441-8.
  14. ↑ (en) Arndt, Alice (1999). Seasoning savvy: how to cook with herbs, spices, and other flavorings. Haworth Herbal Press, New York. ISBN 978-1-56022-031-2.
  15. ↑ (en) Ethnological Museum of Thrace - Exhibits/Sweetmeats/Halva. web.archive.org (3 juli 2007). Gearchiveerd op 3 juli 2007. Geraadpleegd op 16 augustus 2023.
  16. ↑ (en) FAO Food and Nutrition Paper. Food and Agriculture Organization of the United Nations (1982).
  17. ↑ Nistor, E.; Hoha, G.; Usturoi, M.; Alley, M. S. (2014). "Comparison of three sunflower halva assortments from Romanian market" (PDF). Analele Universității din Oradea, Fascicula: Ecotoxicologie, Zootehnie și Tehnologii de Industrie Alimentară..
  18. ↑ (ru) "Халва. Общие технические условия", Гост 6502-2014, Межгосударственный совет по стандартизации, метрологии и сертификации, 2014 ["Halva. General specifications", Interstate Standard GOST 6502-2014 (in Russian), Euro-Asian Council for Standardization, Metrology and Certification, 2014].
  19. ↑ (ru) "Халва". ГОССТАНДАРТ. "Halva" (in Russian). GOSSTANDART. Archived from the original on January 13, 2021. Retrieved May 1, 2019.. Gearchiveerd op 13 januari 2021. Geraadpleegd op 17 augustus 2023.
  20. ↑ (en) Lytvyn, Volodymyr (1996). Ukraine, 5 Years of Independence. Arc Ukraine. ISBN 978-966-7127-00-8.
  21. ↑ (en) Amsden, Matt (3 juli 2006). RAWvolution: Gourmet Living Cuisine. Harper Collins. ISBN 978-0-06-084318-2.
  22. ↑ (en) Carati, Giorgia, SHEKI HALVA. Luoghi Parlanti (12 november 2023). Geraadpleegd op 2 maart 2024.
  23. ↑ (en) Moskin, Julia (April 11, 2016). "Sesame Extends Its Sweet Reach Beyond the Middle East". The New York Times..
  24. ↑ (en) How the Kozhikode halwa became a celebrity in Kerala and abroad. OnManorama. Geraadpleegd op 17 augustus 2023.
  25. ↑ (en) Basheer, K. p m. (December 22, 2017). "a-sweet-place-in-their-hearts". The Hindu..
  26. ↑ (en) Naha, Abdul Latheef (December 13, 2015). "kozhikodan-halwas-religious-flavour". The Hindu..
  27. ↑ (en) Floor, Willem M. (2003). Traditional Crafts in Qajar Iran (1800-1925). Mazda Publishers. ISBN 978-1-56859-147-6.
  28. ↑ (en) Ying, Chris (2 oktober 2018). You and I Eat the Same: On the Countless Ways Food and Cooking Connect Us to One Another (MAD Dispatches, Volume 1). Artisan Books. ISBN 978-1-57965-856-4.
  29. ↑ a b c (en) Halva, some interesting information, and of course, recipes! – The Armenian Kitchen (9 januari 2016). Geraadpleegd op 17 augustus 2023.
  30. ↑ (en) Datian, Christine Vartanian, Recipe Corner: St. Sarkis Halva (Marshmallow Halva). The Armenian Mirror-Spectator (4 februari 2021). Geraadpleegd op 17 augustus 2023.
Mediabestanden
Zie de categorie Halva van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.