Ecopassage

Een ecoduct, ecopassage, natuurbrug of wildwissel is een civiel kunstwerk waarover in het wild levende dieren een obstakel, zoals een verkeersweg, kunnen kruisen.

Door een dichtbevolkt land lopen veel wegen met druk verkeer, iets wat veel dieren bij het oversteken met de dood moeten bekopen. Soms worden om veiligheidsredenen deze wegen met hekken afgerasterd, waardoor het leefgebied van veel dieren te klein wordt en door deze habitatfragmentatie het voortbestaan van diersoorten in gevaar komt. Om dieren een veilige oversteek te laten maken worden er kunstwerken aangelegd, speciaal voor dieren.

Een ecoduct is een ongelijkvloerse wildwissel. Het ecoduct is breed en wordt met beplanting zo natuurlijk mogelijk ingericht om zo een ongestoorde wildpassage mogelijk te maken.

In een ecombiduct is de passage gecombineerd met een kleinwildtunnel. De tunnel is vooral effectief voor dieren die bijvoorbeeld licht- en geluidshinder ondervinden van weg- en spoorverkeer.

Naast het ecoduct bestaan ook de ecotunnel of ecopassage, die onder een barrière zoals een weg of spoorweg doorgaat, en het eco-aquaduct, dat een passage geeft aan waterdieren.

Verder gebruikt de Nederlandse Rijkswaterstaat de term streekoduct. Dit is een combinatie van een ecoduct en een verkeersviaduct.^[1]

Er zijn ook gelijkvloerse wildwissels. Aan beide zijden van de weg is de afrastering over een afstand van enkele honderden meters onderbroken. Borden waarschuwen het verkeer voor overstekend wild. Soms is er een wildrooster om te verhinderen dat de dieren de weg gaan volgen.

Ecoducten in België

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telt anno 2020 één ecoduct op haar grondgebied:

• Ecoduct over de Spoorweg is een ecoduct in het Zoniënwoud over spoorlijn 161. Deze werd in 2012 opengesteld.^[2]

Vlaanderen

Het Vlaams Gewest telt anno 2020 zes ecoducten op haar grondgebied, maar heeft daarnaast ook andere soorten ecopassages:

• Ecoduct De Munt over de E19 (Antwerpen-Breda) en de HSL ter hoogte van Loenhout (voltooid in het najaar 2011). Dit 60 meter brede ecoduct met een lengte van 100 meter kostte 12 miljoen euro, gefinancierd door Infrabel en de Vlaamse overheid.
• Ecoduct De Warande is het eerste Vlaamse ecoduct en werd afgewerkt in 2005. Het 65 meter brede bouwwerk verbindt het oostelijk met het westelijk gedeelte van het Meerdaalwoud en bevindt zich op de grens tussen Bierbeek en Oud-Heverlee over de Naamsesteenweg N25.^[3][4] De kostprijs liep op tot 2 miljoen euro.
• Ecoduct Groenendaal, in het Zoniënwoud over de Brusselse ring in Groenendaal, werd in juni 2018 geopend.^[5] De werken kostten 6,1 miljoen euro, inclusief een “ecoraster” langs de ring en de E411.^[6][7]
• Ecoduct Kempengrens op de Nederlands-Belgische grens bij Postel en de Kroonvense Heide over de E34 in samenwerking met de Nederlandse provincie Noord-Brabant werd in 2014 afgewerkt.^[8]
• Ecoduct Kikbeek in het Nationaal Park Hoge Kempen over de E314 in Opgrimbie (Maasmechelen). Dit in 2005 afgewerkte ecoduct kostte 4,6 miljoen euro. In de buurt zal er van de witzandgroeve aan weerszijden van de snelweg een "ecovallei" worden gemaakt, waarbij er een viaduct zal komen onder de E314.^[9]
• Ecoduct Konijnenpijp ligt eveneens in Oud-Heverlee over de N25. Dit is een tweede, kleiner ecoduct (35 meter breed) in het Meerdaalwoud.^[4][10]
• over de E19 (Antwerpen-Breda) en de HSL ter hoogte van het Peerdsbos. Dit is niet echt een ecoduct maar wat men een bermbrug gedoopt heeft, namelijk een brug die aan de zijkant een brede rij struiken draagt waarin klein wild zich hopelijk beschut genoeg voelt om naar de overkant te kruipen.
• Ecoveloduct, eveneens in het Nationaal Park Hoge Kempen, een omgebouwde verkeersbrug op de uitsluitend nog voor voetgangers, fietsers en dienstvoertuigen toegankelijke weg (deel van de N730) van As naar Wiemesmeer, over de E314 in Zutendaal.
• Ecostrook Hoogmolenbrug te Schoten: bij de bouw van de nieuwe, verhoogde brug over het Albertkanaal (juni 2022) werd een smalle strook met groenaanplanting voorzien, om dieren te helpen bij de oversteek van het kanaal.^[11]

Om de impact van de ecoducten te monitoren werd door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse overheid een studiebureau aangesteld. Met filmmateriaal, zandbedden, inktplaten en bodemvallen voor de kleinste passanten werd de inventaris opgebouwd. De Kikbeek wordt gebruikt door everzwijnen, vossen, hazen, reeën, hermelijnen en bunzingen, naast heel wat vleermuizen, reptielen, amfibieën en ongewervelden zoals de franjestaart, de watervleermuis, de gladde slang, de heidekikker en de rugstreeppad. Bij de Warande werden onder meer steenmarters, bosvleermuizen, reeën, vossen, everzwijnen, bunzingen, de hazelworm, de levendbarende hagedis en zelfs wasberen geregistreerd. Daarnaast werden ook zeldzame reptielen en insecten waargenomen, zoals de in Vlaanderen bedreigde lederloopkever.^[3]

In de legislatuur 2019-2024 bestaan er plannen voor twaalf nieuwe ecoducten. Twee van deze projecten waren in maart 2020 reeds aanbesteed en in uitvoering.^[12]

Ecoducten in Nederland

Zie Lijst van ecoducten in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Nederland zijn ecoducten onderdeel van de ecologische hoofdstructuur, bedoeld om de biodiversiteit te bevorderen. Nederland telt per 2015 66 ecoducten. Het aanleggen wordt gecoördineerd door het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO). Het programma loopt van 2005 tot 2018 in het kader van de ecologische hoofdstructuur.

Rijkswegen

• A1, Ecoduct Laarderhoogt tussen Bussum en Laren. De natuurbrug is 700 meter lang en overspant ook de Naarderstraat. Geopend in 2015.
• A1, Ecoduct Kootwijkerzand tussen Stroe en Kootwijk. Deze verbinding gaat met een ecoduct over de A1 en via een faunatunnel onder de spoorlijn Amersfoort - Apeldoorn. Geopend in 2018.^[13]
• A1, Ecoduct Dr. Harm van de Veen-ecoduct bij Kootwijk - met name voor het edelhert. Vernoemd naar Harm van de Veen, een van de initiatoren van de natuurontwikkelingsvisie in Nederland. Geopend in 1998.
• A1: Ecoduct Hoog Buurlo bij Hoog Buurlo. Geopend in 2011.^[14]
• A1, Ecoduct De Borkeld bij Rijssen - ter hoogte van natuurgebied De Borkeld. Geopend in 2003.
• A1, Ecoduct ir. H.J.W. Snijders-ecoduct bij Oldenzaal. Het natuurgebied Boerskotten van Natuurmonumenten werd bij de aanleg van A1 tussen Bad Bentheim en Oldenzaal doorsneden. Tussen de twee delen is daarom een 80 meter lang ecoduct aangelegd dat aan de uiteinden 50 meter en in het midden 15 meter breed is. Bovendien zijn aan beide zijden van het ecoduct schermen van grenenhout geplaatst om de invloed van het geluid en de lichten van het verkeer op het ecoduct te verminderen. het ecoduct wordt gebruikt door reeën en dassen. Geopend in 1992.
• A2, Ecoduct Autena ten zuiden van knooppunt Everdingen. Geopend in 2010.
• A2, Ecoduct Lage Veld bij Beesd. Geopend in 2010.
• A2, Natuurbrug Het Groene Woud tussen Boxtel en Best. Geopend in 2005.
• A2, Ecoduct Groote Heide tussen knooppunt Leenderheide en Leende - ter hoogte van de Leenderheide. Geopend in 2013.
• A2, Natuurbrug Weerterbergen tussen Maarheeze en Weert - vormt de verbinding tussen de Weerter- en Budelerbergen en het Weerterbos. Geopend in 2013.
• A2, Ecoducten Bunderbosch en Kalverbosch tussen Maastricht Aachen Airport en Meerssen - twee aparte ecoducten over de, ver uit elkaar liggende, rijbanen en vormen de verbinding tussen het Maasdal en het Geuldal. Geopend in 2013.^[15]
• A4, Eco-aquaduct Zweth en Slinksloot bij Schiedam - combinatie van een aquaduct en een ecoduct en vormt een verbinding in Midden-Delfland. Geopend in 2015.
• A12, Ecoduct Mollebos bij Austerlitz - vormt samen met Ecoduct Rumelaar een verbinding voor de EHS op de Utrechtse Heuvelrug. Geopend in 2013.
• A12, Ecoduct Rumelaar bij Woudenberg - vormt samen met Ecoduct Mollebos een verbinding voor de EHS op de Utrechtse Heuvelrug. Geopend in 2013.
• A12, Ecoduct Jac. P. Thijsse bij Ede - verbindt de natuurgebieden Planken Wambuis en Reijerscamp.^[16] Bedoeld voor onder meer edelherten, dassen, boommarters, eekhoorns, hazelwormen en slangen. Geopend in 2011.
• A18, Ecopassage Koekendaal bij Doetinchem. Geopend in 2019.
• A27, Ecoduct Zwaluwenberg bij Hilversum - ook over de N417 en de Spoorlijn Utrecht - Hilversum. Geopend in 2013.^[17]
• A28, Ecoduct Sterrenberg bij Soesterberg. Geopend in 2012.
• A28, Ecoduct Leusderheide bij Soesterberg. Geopend in 2005.
• A28, Ecoduct Hulshorst tussen Harderwijk en Nunspeet. Geopend in 2011.^[18]
• A28, Ecoduct Marinier der 1e klasse Marc Harders bij Spier - verbindt het Dwingelderveld en het Terhorsterzand. Geopend in 2013 als Ecoduct Dwingelderveld, in 2020 vernoemd naar de tijdens de Task Force Uruzgan omgekomen marinier Marc Harders.^[19]
• N35, Ecopassage Twilhaar bij Nijverdal - verbindt verschillende delen van de Sallandse heuvelrug. Ecoduct over de N35 en tunnel onder de spoorlijn Zwolle - Almelo. Geopend in 2011.^[20]
• A35, Ecopassage Doorbraak bij Almelo. Geopend in 2007.
• A35, Ecoduct Oudste Grond bij Boekelo - in aanleg. Geopend in 2020.^[21]
• N48, Combiduct Stiggeltie bij Linde - passage voor dieren en planten in combinatie met een fietspad. Geopend in 2011.
• N48, Combiduct Suthwalda bij Zuidwolde - passage voor dieren en planten in combinatie met een fietspad. Geopend in 2011.^[22]
• A50, Ecoduct Tolhuis bij Heerde - verbindt de Oldebroekse Heide en Wezeperheide met Landgoed Petrea en het Zwolse Bos. Geopend in 2011.
• A50, Wildwissel Woeste Hoeve bij Loenen - verbindt verschillende delen van de Veluwe. Geopend in 1988 en is daarmee de oudste van Nederland.^[23]
• A50, Wildwissel Terlet bij Arnhem - dient als verbindingszone tussen twee gebieden van Natuurmonumenten: Nationaal park Veluwezoom en het Deelerwoud. Dit ecoduct is tevens bedoeld voor Schotse hooglanders die zijn ingezet in beide gebieden bij het begrazingsbeheer. Geopend in 1988 tegelijk met Wildwissel Woeste Hoeve en behoort daarmee tot de oudste van Nederland.
• A50, Ecoduct Wolfhezerheide bij Wolfheze - gelegen ter hoogte van de voormalige verzorgingsplaats Kabeljauw. Geopend in 2011.
• A50, Ecoduct Herperduin bij Oss. Geopend in 2013. Geopend for grote grazers (Taurossen, Exmoorpony's en in toekomst wisenten) in 2019.^[24]
• A50, Ecoduct Slabroek bij Nistelrode - aangelegd om het doortrekken van de A50 te compenseren. De brug is 10 meter breed en wordt regelmatig gebruikt door o.a. dassen en reeën. Geopend in 2005.
• A73, Ecoduct Waterloo bij Swalmen. Geopend in 2007.
• A73, Ecopassage Swalm tunnel onder de weg bij Swalmen. Geopend in 2008.
• A73, Ecoduct Schinheuvel bij Roermond. Geopend in 2006.
• A73, Ecoduct Kruutsboum bij Sint Odiliënberg. Geopend in 2006.
• A74, Ecoduct Steilrand tunnel onder de weg bij Tegelen. Geopend in 2012.
• A74, Ecoduct Wambach bij Tegelen - de brug is 58 meter breed. Geopend in 2012.

Provinciale wegen

• N200, Natuurbrug Zeepoort bij Overveen - verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2017.
• N201, Natuurbrug Zandpoort bij Bentveld - verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2013.
• N227, Ecoduct Treeker Wissel tussen Oud-Leusden en Maarn. Geopend in 2009.^[25]
• N236, Ecoducten Lutrapassage en Natrixpassage, bij Ankeveen - verbindt de Ankeveense Plassen met het Naardermeer. Geopend in 2013.
• N237, Ecoduct Boele Staal tussen Soesterberg en de Stichtse Rotonde bij Amersfoort. Geopend in 2016.^[26]
• N237, Ecoduct Beukbergen tussen Soesterberg en Huis ter Heide. Geopend in 2009.
• N261, Ecoduct Westloonse Wissel bij Loon op Zand - ter hoogte van Drunense Duinen en onderdeel van de Dreamportlane tussen Waalwijk en Tilburg. Geopend in 2015.
• N295, Ecoduct Klavertje 4 tussen Venlo en Blerick - onderdeel van de Greenportlane. Geopend in 2013.
• N297, Ecombiduct Op de Kievit tussen Nieuwstadt en Sittard - eerste ecombiduct in Nederland. Deze natuurbrug is parallel aan een spoorbrug van de spoorlijn Sittard - Roermond gelegen, zo'n situering is nog niet eerder toegepast. Bedoeld voor kleine dieren en daarom maar 3 meter breed. In het dek van het ecoduct is een buis (doorsnede 40 cm) geplaatst. Dieren blijken zowel van de tunnel als het dek gebruik te maken. Met het oog op een migratieroute van vleermuizen zijn ook struiken aangeplant. Geopend in 2005.
• N300, Natuurbrug Feldbiss verbindt de Natura 2000 gebieden Brunssummerheide (522 ha) en Brandenberg (30 ha), die in 1971 gescheiden waren door de aanleg van de toenmalige N299. Geopend in 2017.
• N310, Ecoduct Oud Reemst tussen Nationaal Park De Hoge Veluwe en Planken Wambuis. Bij de aanleg van dit ecoduct is de zeldzame steenanjer aangetroffen. Geopend in 2012.^[27]
• N324, Ecoduct Maashorst bij Oss. Geopend in 2014. Recent ook geopend voor grote grazers (Taurossen, Exmoorpony's en wisenten).^[24]
• N333, Natuurbrug Weerribben-Wieden bij Muggenbeet. Geopend in 2014.
• A348, Ecotunnel Middachten ter hoogte van kasteel Middachten. Geopend in 2013.
• N350, Ecoduct de Grimberg tussen Rijssen en Wierden. Geopend in 2013.
• N396, Ecoduct Leenderbos tussen Valkenswaard en Leende. Geopend in 2014.
• N417, Ecoduct Zwaluwenberg bij Hilversum - ook over de Spoorlijn Utrecht - Hilversum en de A27. Geopend in 2013.
• N524, Natuurbrug Zanderij Crailoo tussen Bussum en Hilversum. Geopend 2006.

Spoorwegen

• Natuurbrug Zanderij Crailoo - Oosterspoorweg, tussen Amsterdam en Hilversum. Ook over de N524. Geopend in 2006.
• Ecoduct Mollebos - Rhijnspoorweg, tussen Utrecht en Arnhem. Ook over de A12. Geopend in 2013.
• Ecoduct Rumelaar - Rhijnspoorweg, tussen Utrecht en Arnhem. Ook over de A12. Geopend in 2013.
• Ecoduct Hulshorst - Centraalspoorweg, tussen Amersfoort en Zwolle. Ook over de A28. Geopend in 2011.
• Ecopassage Twilhaar - Spoorlijn Zwolle - Almelo, tussen Raalte en Nijverdal. Tunnel onder de spoorlijn en ecoduct over de N35. Geopend in 2011.
• Natuurbrug Zwaluwenberg - Spoorlijn Hilversum - Lunetten, tussen Hilversum en Utrecht. Ook over de A27 en N417. Geopend in 2013.
• Ecoduct Op Hees - Centraalspoorweg, tussen Den Dolder en Amersfoort. Geopend in 2013.
• Faunapassage De Vloedgraaf - Staatslijn E, tussen Sittard en Roermond. Geopend in 2010.
• Natuurbrug Weerterbergen - Spoorlijn Eindhoven - Weert, tussen Eindhoven en Weert. Ook over de A2. Geopend in 2013.
• Faunapassage Kootwijkerzand - Oosterspoorweg, tussen Amersfoort - Apeldoorn, faunatunnel onder het spoor en natuurbrug over de A1. Geopend in 2018.
• Natuurbrug Duinpoort - Spoorlijn Haarlem - Zandvoort, verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2018.
• Natuurbrug De Mortelen - Staatslijn E, tussen Boxtel en Best. Gereed begin 2020.
• Ecoduct Waterloo - Staatslijn E, tussen Venlo en Roermond. Ook over de A73. Gereed in 2007.

Eco-aquaduct

• Op 22 oktober 2014 is onder de Conradsweg tussen Rouveen en Zwartsluis in het Land van Vollenhove een eco-aquaduct geopend voor waterdieren zoals otters, slangen, kikkers en vissen. Het is de eerste passage van deze soort.

Externe links

• Rijkswaterstaat, Ministerie van Infrastructuur en Milieu: Defragmentation measures for the protection of our wildlife heritage, 2011 (Engels versie). Online gepubliceerd en MJPO publicaties.
• (en) Infra Eco Network Europe

Zie de categorie Wildlife crossings van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Zoek ecoduct op in het WikiWoordenboek.