Ogam
Ogam, Ogham edo Ogum idazkera antzina irlandera eta piktoera idazteko alfabeto sistema da, K. o. 400 - K. o. 600 bitartean erabili zena.
Kristau-aroko lehen mendeetan erabili zen, Irlandan batez ere.
Bere modu soil edo sinpleenean lau lerro taldez osatua dago, multzo bakoitzak marka batetik bostera egituratuta doazen bost hizki ditu, modu honetara 20 hizki sortzen direlarik. Idazketa gehienak laburrak dira eta izenez bakarrik osatuta daude. Lerro horizontal baten azpian edo gainean eginiko goitik beherako marratxoen edo marratxo diagonalen bidez idazten zen.
Ezagutzen diren 500 epigrafietatik 350 Irlandan kokatuta daude. Besteak, nagusiki Eskozia, Gales eta Kornuallesen banatzen dira. Harrizko monumentuetan eginak dira alfabeto horretan idatzirik aurkitu diren idatziak.
Ogam alfabetoa
| Letra | Izena | Itzulpena | Transkripzioa |
|---|---|---|---|
| Aicme Beithe | |||
| ᚁ | Beith | «urkia» | b |
| ᚂ | Luis | «sua» edo «belarra» | l |
| ᚃ | Fern | «haltza» | f |
| ᚄ | Sail | «sahatsa» | s |
| ᚅ | Nin | «adar bikoiztua» | n |
| Aicme hÚatha | |||
| ᚆ | Úath | «beldurra» (?) | h |
| ᚇ | Dair | «haritza» | d |
| ᚈ | Tinne | «totxoa» | t |
| ᚉ | Coll | «hurritza» | c |
| ᚊ | Cert | «zuhaixka» edo «zatarrak» | q |
| Aicme Muine | |||
| ᚋ | Muin | «lepoa» | m |
| ᚌ | Gort | «zelaia» | g |
| ᚍ | (n)Gétal | «zauria», «hilketa» | ŋ |
| ᚎ | Straif | «sufrea» | s |
| ᚏ | Ruis | «gorria» | r |
| Aicme Ailme | |||
| ᚐ | Ailm | «zumarra» | a |
| ᚑ | Onn | «lizarra» | o |
| ᚒ | Úr | «lurra» | u |
| ᚓ | Edad | ? | e |
| ᚔ | Idad | «hagina» (?) | i |
| Forfeda | |||
| ᚕ | Ébad | «lertxuna» | ea |
| ᚖ | Ór | «urrea» | oi |
| ᚗ | Uilen | «ukondoa» | ui |
| ᚘ | Iphín | «arantza» | io, p |
| ᚙ | Emancholl | «hurritz bikoiztua» | ae |
| ᚚ | Peith | p | |
| zuriunea | soinurik ez | ||
| ᚛ eta ᚜ | «lumak»: hasiera eta amaiera | soinurik ez | |
Irudi galeria
-
Ogam alfabetoko bokalak. -
Ogam alfabetoko kontsonanteak.
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Ikus gainera
- Erruna
- Lunnastingeko harria
Kanpo estekak
- Ogham idazkeraren deskribapena eta historia (Ingelesez)
- Ogham idazkera (Ingelesez)
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q184661
Multimedia: Ogham / Q184661
